Trage schildklier

Problemen met de schildklierwerking komen veel voor. Vandaar ook mijn aandacht aan de trage schildklier (hypothyreoïdie).

Wat is een trage schildklier?

Een vertraagde schildklier betekent dat de schildklier te weinig schildklierhormoon (T4 of thyroxine) produceert.

Een ander woord voor een langzaam werkende schildklier waardoor een tekort aan schildklier hormonen ontstaat is hypothyreoïdie. Hierbij kan de oorzaak liggen bij:

• De schildklier zelf
• De aansturing vanaf de hypofyse
• De omzetting naar actief schildklierhormoon (T3 of triiodothyronine)
• Een slechte werking op celniveau.

Soms functioneert de schildklier niet goed omdat er een andere hormonale verstoring onder ligt, zoals bijvoorbeeld bijnieruitputting. Daarnaast kunnen er symptomen van een langzame schildklier zijn,  ondanks dat de oorzaak en remedie niet schildklier gerelateerd zijn. Schildklierproblemen kunnen zowel bij een man, vrouw als kind voorkomen.

Wat is een schildklier?

De schildklier is een vlindervormig orgaan die je nauwelijks kan zien of voelen in je hals. Het bestaat uit de voorkwab en achterkwab (twee kwabben verbonden met een smalle brug, links en rechts van de luchtpijp).

Wat zijn de functies van de schildklier?

De schildklier vervult een aantal belangrijke functies in het lichaam. 5 voorbeelden:

• Verhogen van de zuurstofopname en warmteproductie.
• Versnellen van de stofwisseling.
• Verbeteren doorbloeding.
• Verbeteren zenuwgeleiding en alertheid.
• Heeft invloed op de spierspanning en de werking van de gewrichten.

-> Meer info: De schildklier: Verschillende klachten op een rij, over erfelijkheid, risicofactoren én medische hypothyreoïdie.

Hoe gaat de aanmaak van schildklierhormonen?

In figuur 1 zien we de synthese van schildklierhormonen schematisch weergegeven.

1. De hypofyse (pituitary) is een belangrijke activator van de aanmaak van schildklierhormoon. Als signalen uit het zenuw- en hormoonstelsel binnenkomen die opdracht geven meer schildklierhormoon aan te maken, dan maakt de hypofyse het hormoon TSH (thyroid stimulating hormone) aan.
2. TSH activeert op haar beurt weer de schildklier om schildklierhormoon T4 (tetra-iodothyronine) te maken.
3. Een tyrosinemolecuul maakt T4 aan waar op vier plaatsen jodium aan gekoppeld wordt. Vitamine B1, B2, B6, C en zink helpen bij dit proces. Belangrijk is om te weten dat T4 een inactief hormoon is, dat geen functie heeft in deze vorm.
4. Om werkzaam te zijn wordt T4 eerst omgezet in het actieve schildklierhormoon T3 (tri-jodothyronine) door het afstaan van jodium. Dit proces vindt voor het grootste deel plaats in de lever met hulp van selenium.
5. Ook het hormoon progesteron kan deze omzetting stimuleren. Na dag 14 in de cyclus kan de aanmaak van progesteron door het gele lichaam (in de eierstokken) voor een temperatuursstijging zorgen in het lichaam. Daarnaast kunnen er (vaak milde) symptomen van een vertraagde schildklier ontstaan na de overgang door een verlaagd niveau van progesteron.
6. De aanmaak van TSH remt wanneer er voldoende schildklierhormoon in omloop is. Het zenuwsignaal geeft hier signalen voor. Dit proces heet ook wel negatieve terugkoppeling. Opvallend is dat T4 een sterkere terugkoppeling heeft dan T3. Het lichaam kan dus zelf de stofwisselingssnelheid ook wat verhogen of verlagen, zonder dat negatieve terugkoppeling dit effect opheft.

-> Meer info: Schilklierhormoon: Wat is dit voor een hormoon, wat is haar functie, én wat als je er resistent voor bent?

Wat zijn de symptomen van een trage schildklier?

Bij een hypothyreoïdie is er te weinig werking van vrije T3 (in vrije vorm en niet gebonden aan een bindingseiwit) en zijn er allerlei symptomen en gevolgen. Hoe meer van deze symptomen gelden en hoe duidelijker aanwezig, hoe waarschijnlijker de diagnose. De meest voorkomende klachten zijn: (1)

• Bloeddrukproblemen
• Breekbare dunne langzaam groeiende nagels
• Buitenste deel van de wenkbrauwen valt weg
• Vaker chronisch vermoeidheidssyndroom en fibromyalgie
• Depressie of lichtere verschijnselen daarvan (soms antidepressiva voorgeschreven en schildklierprobleem niet onderkend)
• Droge huid en/of haar
• Dun haar, haaruitval, langzaam groeiend haar
• Gewrichtspijnen
• Hoge bloeddruk
• Hoofdpijn
• Hoog cholesterolniveau
• Koude handen, voeten, puntje van de neus
• Lage rusthartslag
• Obstipatie
• Opgezette schildklier
• Slaapproblemen (slecht slapen)
• Spataderen/couperose
• Spierkrampen (e.a. problemen met de spieren)
• Vochtzakjes onder de ogen

Welk test kan je doen?

Barnestest

De ochtendtemperatuur is een handige graadmeter voor de activiteit van de schildklier. De Barnestest is een goede methode om deze te meten.

De test gaat als volgt:

1. Leg voordat je gaat slapen een thermometer op je nachtkastje klaar. Sla een kwikthermometer al vast naar beneden.
2. Meet de volgende morgen, voordat je opstaat, je lichaamstemperatuur door de thermometer 10 minuten in je oksel te klemmen. Beweeg zo min mogelijk, sta dus niet op uit bed, blijf rustig liggen.
3. Doe deze test op twee verschillende dagen.

Menstruerende vrouwen moeten de test op de tweede en derde dag na het begin van hun menstruatie uitvoeren. Dit vanwege temperatuurschommelingen in hun maandelijkse periode.

Uitslag: 36,6 – 36,8 graden: je schildklier werkt goed. Als de temperatuur lager is dan 36.6 graden is ook dit een symptoom van hypothyreoïdie om aan bovenstaande lijst te voegen.

Bloedtest

De huidige medische protocollen meten de TSH-waarde en soms de T4 voor de diagnose van een trage schildklier. Nadeel: niet alle schildklierproblemen zijn meetbaar met alleen bloedonderzoek.

1. Ten eerste liggen de referentiewaarden zo ver uit elkaar dat vrijwel iedereen hier binnen valt. Vaak stelt men alleen een diagnose als het schildklierprobleem behoorlijk groot is.
2. Ten tweede kijkt men alleen naar de werking van de schildklier zelf en niet naar bijvoorbeeld de omzetting naar het actieve schildklierhormoon T3.

T3 meet men zelden. Dit omdat problemen met de omzetting vaak alleen door middel van leefstijlcoaching te verminderen zijn. (4)  T3 (Cytomel) als medicijn voorschrijven is lastig (meerdere malen per dag) en kan gevaarlijk zijn met overdoseren (hypersymptomen, hartkloppingen). Het komt voor dat TSH en T4 binnen de marges vallen en dat de vrije T3 wel te laag is. Dit is dan geen schildklierprobleem maar een omzettingsprobleem.

Ook worden auto-immuunvormen zoals Hashimoto-hypothyreoïdie soms pas laat ontdekt. Als men in een eerder stadium antistoffen tegen de schildklier meet, had men dit al zien aankomen. De symptomen zijn er, maar men beoordeelt de vrije T4 als “goed”. Later wordt het probleem pas zichtbaar.

Zelden vraagt men het hele pakket van TSH, vrije T4, vrije T3, en Anti-TPO (antistof die samen met anti-Tg marker is voor de ziekte van Hashimoto) aan. (5) Het is verder ook de vraag of het een probleem is als een bloedwaarde iets afwijkt en de persoon geen klachten heeft. Bloedwaarden zeggen meer als je deze bekijkt in combinatie met de symptomen.

Download online hormoontest

Wat zijn de oorzaken van een trage schildklier?

De oorzaken van bovenstaande medische schildkliervertragingen zijn door afwijkingen in de TSH en de vrije T4. De arts behandelt dit meestal met medicatie.

Er zijn echter ook een aantal oorzaken die mildere symptomen geven. De oorzaak hiervan ligt vaak bij de leefstijl en/of veroudering. Meestal zijn deze vertragingen te meten in de vrije T3, terwijl de TSH en de T4 waarde geen afwijkingen te zien geven.

Veel voorkomende oorzaken van milde hypothyreoïdie:

• Te streng crashdiëten of teveel sporten waardoor het lichaam in een overlevingsstand gaat (6).
• Extreem weinig suikers en koolhydraten eten (7).
• Door stress (chronische) -> bijnieruitputting/ burn-out (8).
• Na de overgang wordt er minder T4 naar T3 omgezet vanwege progesterondaling.
• Tekort aan grondstoffen en vitamines door slechte voeding en/of minder opname door verstoorde darmwerking: Tyrosine, jodium, B-vitamines, zink en vitamine C (9), (10).
• Lichtere zware metalenbelasting zoals kwik uit amalgaamvullingen en cadmium uit sigarettenrook die ontgift worden door onder andere selenium. Seleniumtekort zorgt voor een slechtere omzetting van T4 naar T3 (11), (12).
• Verslechterde leverwerking door bijvoorbeeld vervetting, alcohol, Pfeiffer, Lyme of andere oorzaken (T3 wordt vooral in de lever aangemaakt uit T4) (13), (14), (15), (16).
• Soms is een lichte onderfunctie van de schildklier erfelijk bepaald (17).

Bij milde thyreoïdie zou ik vooral kijken naar de oorzaak. Soms kiest men voor supplementen, maar dit is in veel gevallen symptoombestrijding.

Wat kan je doen bij een trage schildklier?

Op het gebied van leefstijl kun je zelf het een en ander doen. Hieronder per pijler een overzicht:

Voeding

• Doe geen crashdiëten. Welk dieet past dan wel? Een onbewerkt gevarieerd mediterraans voedingspatroon vrij van gluten, zuivel en toegevoegde suikers.
• Ben niet te bang voor koolhydraten. Verhoog je de koolhydraten? Dan houdt het lichaam iets meer vocht vast. Dit is dus geen vet. Soms ontstaat er door dit misverstand een onterechte angst voor koolhydraten.
• Zorg dat er geen jodiumtekorten ontstaan door regelmatig witvis te eten en af en toe zeekraal/ zeewier.
• Suppleer eventueel bovengenoemde hulpstoffen van de schildklier bij tekorten.
• Voorkom of verhelp het “lekkende darm” syndroom. Vooral bij de ziekte van Hashimoto kan het tot rust brengen van het immuunsysteem veel verbetering geven. (18), (19)
• Het is niet altijd zo dat men door een trage schildklier aankomt of afvalt. (20) Er zijn mensen die bij een tragere stofwisseling minder gaan eten. Als reactie op het suppleren van schildklierhormonen meer gaan eten en nog steeds niet afvallen. Een depressief gevoel hebben dat kan leiden tot emo-eten of soms juist tot “geen hap door de keel krijgen”.

Probeer de oorzaak van een leverprobleem te achterhalen, niet te roken én amalgaamvullingen te verwijderen.

Sporten

• Overtrain niet.

Mentaal

• Bij bijnieruitputting (burnout) proberen deze te laten herstellen. Vooral bij de ziekte van Hashimoto kan de ontstekingsactiviteit hierdoor verlagen en een gezonde cortisolproductie helpt de schildklierhormoonproductie.
• Het lichaam gooit bewust de stofwisseling en T3 een tandje lager om ook de totale stress te verlagen. Bij schildklierhormoonsuppletie kunnen de bijnieruitputtingsklachten zelfs verergeren, ook al laat het bloed een laag level T3 zien.

Medicijnen reguliere behandeling

Bij medische hypothyreoïdie schrijft de arts vaak het medicijn Thyrax (T4) voor of een andere preparaat (Euthyrox, Eltroxin). Soms schrijft de arts Cytomel (T3) voor bij een slechte omzetting, maar dit gebeurt weinig omdat de arts zelden de vrije T3 meet en Cytomel iets lastiger in te stellen is met meerdere innamemomenten per dag van de medicatie.

Toch lopen er veel mensen met schildkliersymptomen rond terwijl de arts zegt dat de bloedwaardes TSH en T4 goed zijn. Beter kan de arts naar de omzetting naar T3 kijken of naar andere onderliggende hormonale disbalansen. Dit om de klachten echt te kunnen verhelpen.

In sommige situaties past de arts doseringen aan. Bijvoorbeeld tijdens zwangerschap, tijdens een koude winter of vanwege een onbekende oorzaak.

Wanneer er een medisch schildklierprobleem is waarbij de bloedwaarden van schildklierhormonen duidelijk te laag zijn en de TSH te hoog, dan is het zeer belangrijk actie te ondernemen. Dit is voor een groot deel medisch, maar complementair moet voeding en leefstijl zeker niet vergeten worden.(6)

Medicijnen complementaire behandeling

Natuurartsen kiezen soms voor een natuurlijker preparaat (bio-identiek). Dat kan Armour Thyroid zijn of Thyroidium. Deze preparaten zijn een combinatie van T4 en T3.

Bij de ziekte van Hashimoto wordt tegenwoordig steeds meer gewerkt met Low Dose Naltrexone (LDN). Vaak zijn spectaculaire dalingen in de anti-TPO te zien en dit betekent dat de auto-immuunreactie geen verdere schade aanricht. Uiteraard is dit ook een tijdelijke symptoombestrijdende oplossing waarbij de ontstekingsverhogende leefstijloorzaken ook weggenomen moeten worden door een natuurlijke behandeling te kiezen. Ik verwacht in de toekomst steeds meer van LDN te horen bij de meest uiteenlopende toepassingen op het gebied van ontstekingen en auto-immuunziektes.

Let op: het genezen van de ziekte van Hashimoto gaat over het in remissie brengen. Dit betekent dat het voor kan komen dat het immuunsysteem tot rust komt door een leefstijlinterventie waarbij de arts de medicatie afbouwt en klachten verdwijnen (goed opletten voor bijwerkingen en klachten overdosering schildklierhormonen zoals zweten hartkloppingen en diarree). Wel moet men deze leefstijl vol blijven houden en moeten er geen nieuwe immuuntriggers zijn. Resultaat bij deze aandoening is zeker niet verzekerd, maar het is natuurlijk altijd het proberen waard.

De vrouw kan na de menopauze natuurlijke progesterongel of Utrogestan gebruiken (voorgeschreven door een arts). Voorbeelden van supplementen die ingezet kunnen worden bij een trage schildklier op advies van een deskundige zijn magnesium, ashwagandha, selenium en jodium (let op bij Hashimoto).

Aanbevolen boeken: De trage schildklierwerking + Menopauze van Dr. Lee

Verdiepende informatie: Reserve T3, Vrije T3, resistentie schildklierhormonen en goïtrogenen