Cortisol hormoon

De 5 meest gestelde vragen over het cortisol hormoon praktisch uitgelegd.

Wat is het cortisol hormoon?

Cortisol is een corticosteroïdhormoon ofwel een katabool hormoon dat stressbestendig maakt.

Waar wordt cortisol gemaakt?

Cortisol wordt gemaakt in de bijnier (bijnierschors) onder invloed van het hypofyse hormoon ACTH en het hypothalamus hormoon CRH.

Wat is de functie van dit hormoon?

• Maakt ons stressbestendig (anti-stresshormoon).
• Verhoogt de bloedsuiker in stressvolle situaties.
• Remt ontstekingen (histamineremmer).
• Bepaalt het dag- en nachtritme. De grootste aanmaak cortisol vindt vroeg in de ochtend plaats, bij het ontwaken. Dit zorgt ervoor dat mensen wakker en alert worden. In de loop van de dag neemt de hoeveelheid cortisol sterk af zodat de hoeveelheid ’s avonds laat nog maar 1/6 tot 1/8 deel is van de hoeveelheid bij het opstaan.

Download online hormoontest

Hoe kan je de cortisol waarde meten?

Het meten van cortisol is best lastig, omdat het een 24-uurs ritme volgt (circadiaans) met een piek in de ochtend. Daarnaast reageert het ook op stress en voeding (bloedsuiker). Dit maakt het voor een arts (huisarts) best lastig om het level van cortisol te interpreteren en met een normaalwaarde (referentiewaarden) te vergelijken. Er kan gewerkt worden met een bloedtest, speekseltest en urinetest.(1)

Wat zijn de oorzaken?

Medisch:

1. Cushing: Soms is er een medische oorzaak van een te hoog cortisol waarde zoals bij de ziekte van Cushing. In dat geval is een medische behandeling noodzakelijk om de afwijkende cortisol waarde te herstellen.
2. Addison: Ook een laag cortisol waarde kan  voorkomen zoals bij de medische oorzaak en autoimmuunziekte de Ziekte van Addison en een niet-medische suboptimale werking door een overbelast stress systeem ofwel ‘bijnieruitputting’.

Overige:

1. Te hoge aanmaak: Stress, te weinig ontspanning en slaap, te laag testosteron, groeihormoon en DHEA zijn andere oorzaken.
2. Te lage aanmaak: Bijnieruitputting.

Wat zijn de symptomen?

Te hoog cortisol:

• Bloeddruk hoog
• Ontstekingsreacties te sterk onderdrukt
• Spiermassaverlies
• Hyper zijn en juist scherp
• Vetophoping op de bovenrug tussen schouderbladen tot op de nek
• Buikvet
• Bol gezicht (vooral bij Cushing en prednisongebruik)
• Dunne haren
• Dunne huid en rimpelig
• Laag libido
• Slaapproblemen

Te laag cortisol:

• Algehele zwakte
• Lage bloeddruk en/ of bloedsuiker
• Klachten omtrent het geheugen
• Gevoelig zijn voor scherp licht, sterke geuren en harde geluiden
• Lage stresstolerantie/ snelle irritatie
• Hogere kans op ontstekingen, allergieën en auto-immuunziektes
• Slaapproblemen
• Angst/ nerveus/ ongeduldig
• Trillen
• Donkere cirkels onder de ogen
• Drang naar zoet
• Laag libido
• Spierzwakte

Hoe kan ik het stresshormoon cortisol verlagen?

De aanmaak van bijnierschorshormoon cortisol vindt plaats:

• Als reactie op dagritme (piekt in de morgen)
• Bij een lage bloedsuiker
• Als reactie op ontstekingen en bij stress.

Om een goede cortisolwerking te hebben en te houden is het van belang om:

1. Een regelmatig dagritme te hebben
2. De bloedsuikerspiegel niet te sterk te laten schommelen
3. Niet overtrainen
4. De (laaggradige) ontstekingsactiviteit in het lichaam binnen de perken te houden
5. Stress te reduceren.

Dit betekent dus een multidisciplinaire aanpak om cortisol productie te verminderen en vervelende symptomen van een teveel te voorkomen waarbij voeding, training, stress en mentaal allemaal aan bod komen.