Aankomen zonder reden?

Kun je aankomen, terwijl je weinig eet?

Hoe vaak hoor je het mensen zeggen: “Van lucht kom ik al aan” of “dik zijn zit in de familie”. De uitspraak die ik sinds de presentatie van De hormoonfactor  zelf heel vaak hoor is: “Ik kan er niets aan doen, het ligt vast aan mijn hormonen!”

Ongemerkt meer of juist minder eten

Maar is het wel zo dat je echt voorbestemd kunt zijn om overgewicht te krijgen? Is het niet heerlijk om iets anders de schuld te geven dan je eigen levensstijl?

De afgelopen jaren heb ik veel mensen begeleid die dachten een probleem te hebben met een trage stofwisseling en zeiden zeer weinig te eten. Vaak bleek bij deze mensen toch een minder goed eetpatroon naar voren te komen toen ze eenmaal een aantal weken hun voeding keurig hadden bijgehouden. Vaak schrokken ze toen ze ontdekten hoeveel ze ongemerkt snackten en toch meer calorieën binnenkregen dan ze zelf dachten. Bij het volgen van een goed eetpatroon vielen deze mensen toch net zo snel af als een gemiddeld persoon.

Andersom heb ik het ook wel gezien. Zo waren er mensen die dachten dat ze heel veel aten en dat het voor hun moeilijk is om aan te komen. Na analyse bleken zij juist veel minder te eten dan verwacht. Het is lang niet altijd wat het lijkt.

Ieder persoon is anders

Betekent dit dan ook dat het voor iedereen even makkelijk of moeilijk is? Zeker niet, want het is voor de een lastiger verleidingen te weerstaan dan de ander. Dit komt door verschillen in genen, darmflora, bloedsuikerrespons, hormonen, de leefomgeving en de mentale band die je opbouwt met voeding in je jeugd en verdere leven.

Dus vaak is het wel mogelijk om af te vallen als je op een rantsoen gezet wordt, maar de (obesogene) omgeving van deze tijd maakt het moeilijk dit ook vol te houden voor de mensen die voorbestemd lijken wat kilo’s aan te gaan zetten.

Als het niet op eigen kracht lukt om af te vallen is het aan te raden een coach erbij te halen. Begeleiding op het gebied van motivatie, de psychologie van voeding en blijvende gedragsverandering is daarbij belangrijker dan voedingsadvies. Daarnaast is het van belang te kijken of er lichamelijke oorzaken zijn die het afvallen bemoeilijken, waar iets aan gedaan kan worden. Meestal is er sprake van geleidelijke gewichtstoename, maar ook plotselinge snelle veranderingen in gewicht komen voor.

De 12 oorzaken die het afvallen moeilijker maken

Er is helaas niet 1 oorzaak aan te wijzen waardoor je ongewenst overgewicht kan krijgen.

1.Zwangerschap of de periode na de bevalling

Tijdens zwangerschap is aankomen natuurlijk zeer logisch dat een groeiende baarmoeder inclusief kind voor een opgezette buik kan zorgen, maar ook het vetpercentage kan een stuk hoger worden. Zo zal je eetgedrag veranderen door een veranderde balans in de vrouwelijke hormonen. Ook komt het vaak voor dat de bloedsuiker wat instabieler wordt vanwege een verminderde gevoeligheid voor het hormoon insuline. Dit kan het eetgedrag beïnvloeden waardoor de calorie-inname hoger wordt (1). Soms ontstaat er zelfs zwangerschapsdiabetes, vooral wanneer er al overgewicht was (“metabool syndroom”) voorafgaand aan de zwangerschap. Na de bevalling kan soms het geven van borstvoeding de balans herstellen en de kilo’s laten smelten, maar dit is lang niet altijd het geval.

2.Door de pil of het spiraal

Tijdens het gebruik van pil of het spiraal beweren sommige vrouwen te zijn aangekomen. Dit zou enerzijds een invloed op het eetgedrag kunnen zijn en de verbranding (minder actief schildklierhormoon T3), maar zou de aanmaak van spiermassa wat bemoeilijkt kunnen worden door een daling van vrij testosteron. Daarnaast kan er ook wat vocht vastgehouden worden. Toch blijkt in onderzoek dat aankomen door anticonceptie niet aangetoond kan worden bij grote groepen (2).

3.Tijdens de overgang

Vooral tijdens de overgangsjaren waarbij de oestrogeenspiegels schommelen kan gewichtstoename ontstaan. Oestrogeendalingen zorgen ook voor een afname van de afgifte van serotonine en dit kan voor een wat depressief gevoel geven en meer snack neigingen. Ook de schildklierwerking daalt iets door een afnemende hoeveelheid progesteron. Progesteron stimuleert namelijk de omzetting van inactief schildklierhormoon T4 naar het actieve schildklierhormoon T3. Niet alleen het vetpercentage kan veranderen in de overgangsjaren, maar ook de vetverdeling. Zo kan het vet relatief wat meer op de buik terecht komen en minder op de benen en billen (3).

4.Na een operatie of tijdens ziekte

Na sommige operaties of tijdens ziekte kan gewichtstoename optreden door allerlei redenen. Vaak wordt de reden aangevoerd dat er geen mogelijkheid is tot sporten, maar meestal is het toch een veranderd eetpatroon in deze situatie wat de meeste kilo’s verklaart.

5.Na gewichtverminderende operaties bij zware obesitas

Een gastric bypass, maagverkleining, liposuctie of een soortgelijke ingreep hoeft niet te betekenen dat er blijvend resultaat zal zijn. Het is belangrijk dat er ook complementaire leefstijlcoaching aangeboden wordt en dat er aan de oorzaak gewerkt wordt. Dit is vaak erg complex. (4)

6.Door antidepressiva en antibiotica

Verschillende soorten medicijnen kunnen de honger en verzadiging uit balans brengen en soms de stofwisseling wat vertragen. Bij antibioticagebruik bij dier en mens is het een bekend verschijnsel dat er gewichtstoename plaats kan vinden (5). Zou dit aan een verandering van de darmflora liggen? Gepaalde darmflora lijkt gelinkt te zijn met het ontstaan en behoud van overgewicht (6).

7.Door corticosteroïden en tamoxifen

Zware medicijnkuren zoals prednison en andere corticosteroïden en tamoxifen maken afvallen moeilijker en beïnvloeden de vetverdeling (7), (8).

8.Door menstruatie

Vlak voor de menstruatie dalen de vrouwelijke hormonen (PMS), maar ook het neurohormoon serotonine. Dit kan het humeur negatief beïnvloeden, maar ook het eetgedrag. In hoeverre dit het maandgemiddelde bij een vrouw met een regelmatige cyclus beïnvloed is de vraag. Wanneer de cyclus onregelmatig is komen schommelende vrouwelijke hormonen vaker voor en dit kan dus het afvallen bemoeilijken.(9)

9.Tijdens een burnout

Bij stress en overbelasting zijn verschillende soorten reacties van mensen. De een krijgt geen hap door de keel en valt af en de ander probeert de stress en emotie weg te eten en komt dus aan (10). Ook wanneer iemand zich moe voelt kan meer voedselinname (vaak suikers en bewerkte snacks) de respons zijn in de hoop dat de persoon daar meer energie van krijgt. Vaak is het tegendeel het geval.

10.Door een schildklier probleem

Een vertraagde schildklier kan soms (maar niet altijd) zorgen voor gewichtstoename. De verbranding wordt iets langzamer, maar ook het eetgedrag kan veranderen door een afname van serotonine en het ontstaan van een depressief en moe gevoel. Sommige mensen reageren op vermoeidheid en een lusteloos gevoel door meer te gaan eten. Een deel van de gewichtstoename bij een trage schildklier (hypothyreoïdie) kan ook verklaard worden door het vasthouden van extra vocht. (11)

11.Ziekte van Cushing

Bij de Ziekte van Cushing kan een tumor in de hypofyse of bijnier er voor zorgen dat er veel te veel cortisol aangemaakt wordt, waardoor de bloedsuiker verhoogd wordt. De patiënt kan ontzettend aankomen (in vocht, maar ook in vet) in korte tijd terwijl deze daar weinig aan kan doen (12).

12.Lipoedeem

Lipoedeem is een vetstofwisselingsziekte die voornamelijk voorkomt bij vrouw en zichtbaar wordt aan het eind van de puberteit. Er ontstaan vaak grote hoeveelheden vet onder de huid van de heupen, dijnen, knieën en onderbenen (13). Vet dat reeds ontstaan is is op deze plaatsen bijna onmogelijk weg te krijgen zonder operatie. Waarschijnlijk is lipoedeem ook een immunologisch probleem (14) dus de complementaire leefstijlaanpak moet ook gericht zijn op het tot rust brengen van het immuunsysteem.

Dik buiten je schuld?

Zoals je ziet kan in sommige situaties het afvallen sterk bemoeilijkt worden. Betekent het dan dat je de schuld buiten jezelf moet leggen en gezond leven beter op kan geven? Hoewel het voor te stellen is dat af en toe de moed in je schoenen zakt lijkt me opgeven geen optie, want daar wordt het alleen maar slechter van.

Mijn advies is: Probeer goede moed te houden, laat je goed begeleiden door een ervaren coach en zwicht vooral niet voor korte termijn symptoombestrijders zoals crash diëten. Als je eenmaal gaat jojo’en dan wordt de kans op succes op de lange termijn juist kleiner.