wat is glutensensitiviteit?

In de huidige wetenschap worden twee relatief vaak voorkomende overgevoeligheden voor tarweproducten onderscheiden als we coeliakie en tarwe-allergie buiten beschouwing laten. Dat zijn: Glutensensitiviteit en FODMAPs.

Wat is glutensensitiviteit?

Glutensensitiviteit, ook wel non-celiac gluten sensitivity (NCGS), is als je geen meetbare coeliakie hebt, maar wel merkbare klachten/ symptomen na het eten van producten met gluten (tarwe, spelt, rogge, gerst). Door deze producten uit het eetpatroon te elimineren zullen de klachten minder worden.

Deze eliminatie komt echter een stuk minder nauw dan bij coeliakie.

Dus het verschil met Coeliakie is dat als je glutensensitief bent het vooral van belang beduidend minder gluten te eten, terwijl bij coeliakie zelfs de kleinste hoeveelheid gluten (via kruisbesmetting) al een heftige reactie kan geven.

Let op: coeliakie is niet meer meetbaar bij de arts als je al een tijdje glutenvrij eet. Laat je, als je klachten hebt die op coeliakie kunnen duiden dan ook zeker daar op testen alvorens gluten te elimineren, omdat de procedure bij coeliakie veel strenger moet zijn dan bij glutensensitiviteit. Eet je glutenvrij en wil je toch de test doen, dan is het noodzakelijk om een week of zes weer gluten te eten om een eerlijke uitslag te krijgen.

Download gratis hormoontest

Welke 7 symptomen komen het meest voor?

Telkens wanneer mijn cliënten weer brood of pasta aten kwamen verschillende klachten terug, zoals:

1. Concentratiegebrek en vermoeidheid
2. Darmklachten
3. Energiegebrek
4. Gewrichtsklachten
5. Huidklachten
6. Luchtwegklachten (moeilijk ademen, bronchitis, astma)
7. Ontstekingen.

Ook behoorlijk wat autoimmuunproblemen reageren goed op glutenvrij. In het boek Broodbuik wordt geclaimd dat je dikker kunt worden en overgewicht krijgt van het eten van gluten an sich. Het klopt dat wanneer je gluten niet goed verdraagt dat je ervaring is dat je buik opzwelt, maar dat is geen verhoging van het vetpercentage.

Testen in 3 stappen

1. Als je klachten hebt die met gluten te maken zouden kunnen hebben, doe dan eerst een coeliakietest bij de arts om vast te stellen of er een streng glutenvrij voedingspatroon nodig is. Als je al een tijdje glutenvrij eet, dan is coeliakie namelijk niet meer te testen. Bij de diagnose coeliakie is het van belang zeer goed info te vergaren bij een deskundige. Sporen en kruisbesmetting kunnen namelijk al hevige klachten geven en dus is het glutenvrije dieet veel strenger dan bij glutensensitiviteit. “Glutenfoutjes” wil je zeker dan te allen tijde voorkomen.
2. Als je geen coeliakie hebt probeer dan alsnog uit wat het elimineren van gluten voor je doet. Het hoeft niet zo streng te gebeuren als bij coeliakie want je hebt een glutengevoeligheid. Kleine hoeveelheden gluten en sporen geven vaak geen merkbare problemen. Als je daarna gluten weer her-introduceert merk je verschil. Als tarwe wel problemen geeft en spelt niet, dan kan het ook een FODMAP overgevoeligheid (fructanen) zijn. Het is een kwestie van uitproberen. De bekendste symptomen van glutensensitiviteit zijn gebrek aan scherpte en energie, een opgeblazen en futloos gevoel en luchtweg-, huid- en darmklachten. Ook andere klachten die veroorzaakt worden door een verhoogde ontstekingsgevoeligheid en een immuunsysteem dat uit balans is kunnen veroorzaakt worden door glutensensitiviteit. Als je glutensensitief bent is het zeer verstandig glutenarm te blijven eten. Uiteraard zullen er minder acute klachten zijn, maar ook kunnen chronische sluipende klachten voorkomen worden die door glutensensitiviteit veroorzaakt en verergerd worden.
3. Als je geen verschil merkt bij eliminatie en herintroductie van gluten zorg dan dat je in ieder geval gevarieerd eet. Meer dan één keer per dag voor brood of andere tarweproducten kiezen is altijd vanuit het variatie-criterium af te raden. 

Bestel het webinar

Glutensensitiviteit bestaat

Maar het precieze mechanisme en de oorzaak is (wetenschappelijk) nog niet duidelijk. Daarom is er ook geen medische diagnose en behandeling mogelijk.

Door onschuldige experimenten te doen in je coaching, zal uiteindelijk de wetenschap volgen. En dat is nu het geval. Er is een naam gegeven aan dit fenomeen van glutenproblemen bij mensen zonder coeliakie: Glutensensitiviteit!

Nb. Het is overigens nog onderdeel van de wetenschappelijke discussie of de reactie bij glutensensitiviteit over alleen gluten gaat. Het kunnen namelijk ook andere eiwitten in de tarwekorrel zijn, of koolhydraten zoals FODMAPS die een reactie oproepen. Ook wordt glutensensitiviteit wel eens tarwe-sensitiviteit genoemd, omdat het niet zeker is dat het om de gluten gaat of juist een andere component. Glutensensitiviteit kun je als kind al hebben, maar het wordt vaak pas op latere leeftijd ontdekt door het uittesten van eetpatronen die minder gluten bevatten. In de praktijk hoor ik terug dat er mensen zijn bij wie de gevoeligheid na jarenlang minder gluten eten minder lijkt te worden, maar of je er van kunt ‘genezen’ is niet bekend.

Kijk maar eens op Pubmed en toets ‘glutensensitivity’ in. Je krijgt vele onderzoeken. En onlangs is er weer een mooie studie/ onderzoek verschenen die bevestigt wat ik al vele jaren weet uit de praktijk.

Kan glutensensitiviteit overgaan?

De grootste verbeteringen die bij een glutensensitief persoon optreden wanneer zij glutenvrij gaan eten zijn vaak binnen een paar dagen tot enkele weken zichtbaar of merkbaar. Bij glutensensitiviteit zijn kleine hoeveelheden gluten vaak niet zo’n probleem. Ook kan het zijn dat na een lange periode glutenvrije voeding het lichaam het weer iets beter kan verdragen. Voor de duidelijkheid: Dit geldt natuurlijk voor glutensensitiviteit en zeker niet voor coeliakie.

Glutenrijke versus glutenvrije alternatieven

Als ik het advies geef om glutenvrij of glutenarm te gaan eten, dan merk ik dat veel mensen dit lastig vinden. De keuze voor brood is zo voor de hand liggend in de Nederlandse cultuur en de supermarkt is er bijna op ingericht dat je brood moet eten.

Glutenbevattende voedingsmiddelen:

• Bindmiddelen (tarwe)
• Brood (tarwe, rogge, spelt)
• Bulgur, tarly, couscous (tarwe) Cracker (tarwe, spelt)
• Gistextract
• Koekjes, gebak (tarwe, spelt) Muesli (cornflakes), cruesli (tarwe, rogge, spelt) Pannenkoek (tarwe, spelt)
• Maltodextrine
• Pasta (tarwe, spelt)
• Pizza (tarwe)

Glutenvrije (brood)vervangers:

• Arrowroot (bindmiddel) Boekweitpannenkoek
• Boekweitpasta
• Chia- en lijnzaad, psylliumzaad/vezel Courgettebrood, bananenbrood Glutenvrije pasta
• Haverkoekjes
• Havermuesli
• Haverpizza, amandelmeelpizza
• Rijstwafel*, kastanjecracker, zadencracker (zelf maken), quinoacracker
• Teff- of haverbrood (zelf maken)
• Quinoa, amarant
• YAM desembrood

*Rijstwafels hebben weinig voedingswaarde en verstoren de bloedsuiker snel. Deze bloedsuikerstijging kun je echter wel remmen met vet- of eiwitrijk beleg, maar het is niet optimaal.

Waarom geen normaal glutenvrij brood?

Veel glutenvrije broodsoorten in de supermarkt en biowinkel zijn gemaakt van witmeel, gist en suiker en hebben dus weinig voedingswaarde. Daarnaast bevatten veel glutenvrije brood- en banketvervangers ongewenste toevoegingen (e-nummers). Dit kan dus beter en gezonder. Meer over glutenvrij eten lees je hier: glutenvrij eten.