Zuivel gezond?

Is zuivel goed of slecht voor de gezondheid van de mens? 

Wat is zuivel?

Zuivel is een productgroep waar melk onder valt en alles wat je van melk kunt maken: kaas, kwark, yoghurt, boter, zuivelspread, en allerlei yoghurtdrankjes zijn bekende voorbeelden..

Wat zit er in zuivel?

Zuivelproducten zijn een bron van eiwitten, vetten, vetoplosbare vitaminen en mineralen waar calcium er het meeste uitspringt.

Welke zuivel is het meest gezond?

Of een voedingsbron gezond voor je is hangt niet alleen af van de voedingswaarde en de hoeveelheid calorieën, macro- en micronutriënten die er in zitten, maar ook of dit voedingsmiddel wel bij jou past en of jouw lijf het goed verwerkt. Als je een voedingsmiddel niet goed verteert of verdraagt dan is het geen goede keuze voor je, ongeacht welke geweldige stoffen er wel niet in zouden zitten.

Welke zuivel het gezondst is hangt af van je totale voedingspatroon, je doelstellingen en of het bij je past.

Zo is kwark bijvoorbeeld eiwitrijker dan yoghurt. De eiwitten bestaan vooral uit caseine en het is maar de vraag of je deze optimaal verdraagt. Zo bestaat er koemelkallergie en zijn er ook andere redenen waarom dit klachten geeft. Zo kan het interessant zijn als (kracht-)sporter om wat meer kwark te eten, maar wanneer je er puisten van krijgt of luchtwegproblemen kun je beter voor een andere eiwitbron kiezen. Melk bevat meer van de melksuiker lactose dan karnemelk. Voor iemand die lactose niet optimaal verteert kan karnemelk dan een betere optie zijn. Zoals je ziet is het lastig om een algemene uitspraak te doen.

Het imago van zuivel

Het imago van zuivel wisselt de laatste jaren nogal en afhankelijk van de stroming die spreekt. Zo is er een groep die nog in het verlengde spreekt van “de Witte Motor”-achtige campagnes ooit opgezet zijn door overheid en industrie en een andere groep die totaal het tegenovergestelde predikt en het “de Witte Sloper” noemt.

Voorbeeld van Campina vs topsporters

Campina zet hoog in door de samenwerking aan te gaan met NOC*NSF en succesvolle en populaire topsporters in te lijven als “ambassadeur”.

Hun taak wordt het promoten van zuivel als belangrijk onderdeel van gezonde basisvoeding. Daarnaast wordt uiteraard ook geprobeerd zuivel als cruciaal onderdeel van sportvoeding te positioneren met de leus “Sterk met Campina”, de opvolger van “Melk, De Witte Motor”.

De kracht van zuivel zou een grote bijdrage zijn aan de inname van onmisbare stoffen als proteïne, calcium, vitamine B2 en vitamine B12.

Al met al ben ik niet blij met de Campina topsportpropaganda. Het complete verhaal wordt niet verteld en veel niet-bewuste sporters zullen gestimuleerd worden grote hoeveelheden zuivelproducten gaan consumeren met alle gevolgen van dien wanneer het niet bij hun past.

Is zuivel als voedingsmiddel onmisbaar?

Het klopt inderdaad dat de stoffen proteïne, calcium, vitamine B2 en vitamine B12 onmisbaar zijn, maar dat wil zeker niet zeggen dat zuivel als voedingsmiddel onmisbaar is. Deze stoffen kunnen namelijk uit allerlei andere voedingsmiddelen gehaald worden.

Eiwit kun je uit vele andere eiwitbronnen halen zoals vlees, vis, ei, noten, zaden en peulvruchten. B2 zit ook in vlees, groente, fruit en granen. B12 zit ook in vlees, vis en ei.

Als je tot de (zeker niet kleine) groep behoort die lactose niet goed kan verteren en/of overgevoelig voor caseïne is dan is dit een veel beter idee dan voor zuivel te kiezen.

Is zuivel goed voor de botten?

De zuivelindustrie heeft zuivel altijd gepromoot als zijnde essentieel voor goede botten. Ook dit is achterhaald.

1. Alleen calcium is niet voldoende om goede botten te behouden, want ook mineralen zoals magnesium, borium en silicium zijn van belang.
2. Daarnaast zijn een goede darmwerking, voldoende aanmaak van geslachtshormonen (eierstokken, teelballen), voldoende vitamine D en K cruciaal voor een goede botsterkte.
3. En dan is alleen botaanmaak als botten onder druk staan door voldoende te bewegen.

Komt botontkalking door gebrek aan calcium?

De botontkalking na de overgang heeft niet zozeer iets met calcium te maken, maar met een veranderde hormoonhuishouding, vaak in combinatie met minder beweging en verminderde vitamine D aanmaak.

Calcium is dus slechts een van de factoren en hoeft ook nog eens niet per se uit zuivel gehaald te worden. Groenten, noten en peulvruchten zijn ook prima bronnen, weer een extra reden om deze voedingsbronnen vaker te kiezen.

Is het suppleren van calcium nodig?

Suppletie behoort ook tot de opties, maar neem zeker niet teveel. Zeker na de overgang kan teveel calcium schadelijk zijn wanneer dit niet in de botten terecht komt maar elders in het lichaam, bijvoorbeeld aderverkalking (1). Suppleer calcium dus altijd in overleg met een deskundige.

Topsporters en zuivelvrij…

Populair in de krachtsport zijn zuivelproducten zoals kwark, yoghurt en magere kaassoorten vanwege het hoge eiwitgehalte. Complete bakken kwark van 500ml worden dan dagelijks achterover geslagen in de hoop dat het spiergroei bevordert.

Meerdere atleten die dit deden hadden last van puisten op de rug en borst, soms luchtwegproblemen, zelfs moeite met concentratie en vermoeidheidsklachten. Na eliminatie van zuivel bleken de klachten te verdwijnen.

Waarom zuivelvrij eten?

Melk is de zeker niet goed voor elk. Wat algemeen bekend is, is dat er lactose-intolerantie bestaat en koemelkallergie. Wat echter vaker voorkomt en waar minder over bekend is, is overgevoeligheid voor exorfines in melk. Meer hierover:

1. Lactose intolerantie
2. Koemelkallergie
3. Exorfinen

Recent is duidelijk geworden dat niet iedere koe dezelfde melk geeft. Zo is er A1- melk en A2 melk. Het melkeiwit caseïne is bij deze twee melksoorten net even anders. Zo heeft de caseïne van A1 melk een exorfine werking en de caseïne in A2 melk niet. Guernsey en Jersey koeien produceren A2 melk. Ook geiten- en schapenmelk bevatten bètacaseïne type A2.

Ir. Ralph Moorman