Is zuivel gezond of toch ongezond? De harde waarheid!

Zijn zuivelproducten goed of slecht voor de gezondheid van de mens? Hoog tijd voor een compleet verhaal over zuivel.

Nu het imago van zuivel de laatste jaren van “de Witte Motor” is veranderd in “de Witte Sloper” is het weer tijd om heel Nederland aan de zuivel te dwingen.

Campina spant topsporters voor haar karretje.

Campina zet hoog in door de samenwerking aan te gaan met NOC*NSF en succesvolle en populaire topsporters zoals Epke Zonderland en Dafne Schippers in te lijven als “ambassadeur”.

Hun taak wordt het promoten van zuivel als belangrijk onderdeel van gezonde basisvoeding. Daarnaast wordt uiteraard ook geprobeerd zuivel als cruciaal onderdeel van sportvoeding te positioneren met de leus “Sterk met Campina”, de opvolger van “Melk, De Witte Motor”.

De kracht van zuivel zou een grote bijdrage zijn aan de inname van onmisbare stoffen als proteïne, calcium, vitamine B2 en vitamine B12.

Is melk als voedingsmiddel onmisbaar?

Het klopt inderdaad dat deze stoffen onmisbaar zijn, maar dat wil zeker niet zeggen dat melk als voedingsmiddel onmisbaar is. Deze stoffen kunnen namelijk uit allerlei andere voedingsmiddelen gehaald worden.

Eiwit kun je uit vele andere eiwitbronnen halen zoals vlees, vis, ei, noten, zaden en peulvruchten. B2 zit ook in vlees, groente, fruit en granen. B12 zit ook in vlees, vis en ei.

Is melk goed voor de botten?

De zuivelindustrie heeft zuivel altijd gepromoot als zijnde essentieel voor goede botten. Ook dit is achterhaald. Alleen calcium is niet voldoende om goede botten te behouden, want ook mineralen zoals magnesium, borium en silicium zijn van belang. Daarnaast zijn een goede darmwerking, voldoende aanmaak van geslachtshormonen, voldoende vitamine D en K cruciaal voor een goede botsterkte. En dan is alleen botaanmaak als botten onder druk staan door voldoende te bewegen.

Komt botontkalking door gebrek aan calcium?

De botontkalking na de overgang heeft niet zozeer iets met calcium te maken, maar een veranderde hormoonhuishouding, minder beweging en verminderde vitamine D aanmaak.

Calcium is dus slechts een van de factoren en hoeft ook nog eens niet per se uit zuivel gehaald te worden. Groenten, noten en peulvruchten zijn ook prima bronnen, weer een extra reden om deze voedingsbronnen vaker te kiezen.

Is het suppleren van calcium nodig?

Suppletie behoort ook tot de opties, maar neem zeker niet teveel. Zeker na de overgang kan teveel calcium schadelijk zijn wanneer dit niet in de botten terecht komt maar elders in het lichaam (bijvoorbeeld aderverkalking 1). Suppleer calcium dus altijd in overleg met een deskundige.

Je bent niet wat je eet maar…..

Zuivel wordt dus vooral gepromoot in de nieuwe Campina campagne vanwege de stoffen die het bevat, maar dit is veel te kort door de bocht. Je bent namelijk niet alleen wat je eet, maar ook wat je verteert, opneemt, uitscheidt en verdraagt.

Als je een voedingsmiddel niet goed verteert of verdraagt dan is het geen goede keuze voor je, ongeacht welke geweldige stoffen er wel niet in zouden zitten.

Topsporters merken verschil bij zuivelvrij!

Bij het begeleiden van atleten heb ik zo vaak gezien dat ik juist zuivel moest afraden vanwege deze reden. Populair in de krachtsport zijn zuivelproducten zoals kwark, yoghurt en magere kaassoorten vanwege het hoge eiwitgehalte. Complete bakken kwark van 500ml worden dan dagelijks achterover geslagen in de hoop dat het spiergroei bevordert.

Meerdere atleten die dit deden hadden last van puisten op de rug en borst, soms luchtwegproblemen, zelfs moeite met concentratie en vermoeidheidsklachten. Na eliminatie van zuivel bleek dit te verdwijnen.

Waarom zijn melkproducten ongezond?

Melk is de zeker niet goed voor elk. Wat algemeen bekend is, is dat er lactose-intolerantie bestaat en koemelkallergie. Wat echter vaker voorkomt en waar minder over bekend is, is overgevoeligheid voor exorfines in melk. Hieronder zal ik de drie problemen uitwerken:

1. Lactose intolerantie
2. Koemelkallergie
3. Exorfines

Wat is lactose intolerantie?

Als je lactose-intolerantie hebt dan kun je de melksuiker lactose niet goed verteren, omdat de darmwand te weinig van het enzym lactase kan aanmaken om een goede vertering mogelijk te maken. Dit wordt ook wel lactase-deficiëntie of lactase-tekort genoemd.

Doordat de vertering niet goed gaat wordt lactose niet goed opgenomen en dit wordt lactose-maladsorptie genoemd. Dit probleem ontstaat vaak niet als baby, maar meestal na de zuigelingenperiode. Buikpijn, kramp, misselijkheid, winderigheid en diarree kunnen het gevolg zijn.

Hoe heftig de klachten zijn en hoeveel lactose je moet binnen krijgen voordat klachten ontstaan is afhankelijk van de hoeveelheid lactase die het lichaam kan aanmaken. In gefermenteerde zuivelproducten zoals karnemelk, yoghurt en kwark is een deel van de lactose door bacteriën omgezet in melkzuur. Lactose is één van de FODMAPs.

Wat is koemelkallergie?

Bij koemelkallergie is er een allergische reactie op het melkeiwit caseïne. Dit komt bij kinderen relatief vaak voor (3% van de bevolking) en op latere leeftijd verdwijnt de allergie vaak (0,1- 0,5% van de volwassenen houdt klachten).

Symptomen van koemelkallergie zijn huidklachten, maag- en darmklachten en luchtwegklachten. Koemelkallergie geeft bij kleine hoeveelheden eiwit al klachten terwijl bij lactose-intolerantie kleine hoeveelheden lactose soms nog geen klachten geven (afhankelijk van de hoeveelheid lactase die de darm aan kan maken).

Wat zijn Exorfines?

Exorfines zijn stoffen (eiwitten) in voeding met een morfine-achtige werking. Melkproducten bevatten deze stoffen, die in dit geval casomorfines genoemd worden. Anders bekende voedingsbronnen die exorfines bevatten zijn glutenhoudende producten (glutenexorfine), sojaproducten (sojamorfine) en spinazie (rubiscolin).  Deze exorfines kunnen in het lichaam afgebroken worden door een enzym (DPP4-enzym).

Als er echter teveel exorfines binnenkomen wat vrij logisch is in een Nederlands voedingspatroon vol gluten en zuivel, en daarnaast de werking van het DPP4-enzym verslechterd is door een slechte darmwerking dan kan de belasting van exorfines te hoog zijn.

Als je hier gevoelig voor bent, dan kan dit resulteren in een verslechterde werking van het immuunsysteem, een verhoogde ontstekingsgevoeligheid dat voor een heel scala aan klachten kan zorgen en verstoringen in de hersenen (ADHD, ADD, schizofrenie, psychose 2,3,4,5,6).

Recent is duidelijk geworden dat niet iedere koe dezelfde melk geeft. Zo is er A1- melk en A2 melk. Het melkeiwit caseine is bij deze twee melksoorten net even anders. Zo heeft de caseïne van A1 melk een exorfine werking en de caseïne in A2 melk niet. Guernsey en Jersey koeien produceren A2 melk. Ook geiten- en schapenmelk bevatten bètacaseïne type A2.

Mijn conclusie over zuivel en Campina:

Al met al ben ik niet blij met de Campina topsportpropaganda. Het complete verhaal wordt niet verteld en veel niet-bewuste sporters zullen gestimuleerd worden grote hoeveelheden zuivelproducten gaan consumeren met alle gevolgen van dien.

Ralph Moorman

1. Bolland MJ et al. Vascular events in healthy older women receiving calcium supplementation: randomised controlled trial. BMJ. 2008 Feb 2;336(7638):262-6. doi: 10.1136/bmj.39440.525752.BE. Epub 2008 Jan 15.
2. Jianqin S et al. Effects of milk containing only A2 beta casein versus milk containing both A1 and A2 beta casein proteins on gastrointestinal physiology, symptoms of discomfort, and cognitive behavior of people with self-reported intolerance to traditional cows’ milk. Nutr J. 2016 Apr 2;15:35. doi: 10.1186/s12937-016-0147-z.
3. Ho S, Woodford K. Comparative effects of A1 versus A2 beta-casein on gastrointestinal measures: a blinded randomised cross-over pilot study. Eur J Clin Nutr. 2014 Sep;68(9):994-1000. doi: 10.1038/ejcn.2014.127. Epub 2014 Jul 2.
4. Crowley ET et al. Does milk cause constipation? A crossover dietary trial. 2013 Jan 22;5(1):253-66. doi: 10.3390/nu5010253.
5. Kamiński S, Cieslińska A, Kostyra E. Polymorphism of bovine beta-casein and its potential effect on human health. J Appl Genet. 2007;48(3):189-98.
6. A J Allison and A J Clarke. Further research for consideration in ‘the A2 milk case’ European Journal of Clinical Nutrition (2006) 60, 921–924. doi:10.1038/sj.ejcn.1602276; published online 28 September 2005