Wat doet het hersenstelsel?

Wat is het hersenstelsel? Dit is een systeem in het menselijk lichaam dat een deel van het centrale zenuwstelsel vormt, in het hoofd. Het heeft een controlerende, aansturende en waarnemende functie.

De mens is uniek in zijn soort

Wij zijn in staat om onze gevoelens bewust te ervaren, ze uit te spreken en ernaar te handelen. Waar andere zoogdieren doorgaans varen op hun instinct, is de mens uitgerust met een breder pakket aan psychologische talenten. De psyche van de mens is daarom een dankbaar onderwerp voor de wetenschap, maar ook nog altijd moeilijk te doorgronden.

De hersenen bestaan uit verschillende onderdelen. Hier lees je in het kort welke dat zijn en welke rol ze spelen in onze gedachten, emoties en gedragingen.

Grote hersenen

De grote hersenen beslaan het grootste gedeelte van onze grijze massa en bestaan uit een linker- en rechterhersenhelft. Hier worden impulsen vanuit de zenuwcellen verwerkt. De grote hersenen zijn verantwoordelijk voor cognitie (waarneming en het verwerken van de waargenomen informatie) en emoties. Triljoenen zenuwcellen vormen samen neurale verbindingen, waarlangs de zenuwcellen en de verschillende delen van de hersenen met elkaar communiceren via elektrische signalen. De linker- en rechterhersenhelft zijn met elkaar verbonden door middel van zenuwvezels, maar kennen wel allebei een eigen functiegebied. De linkerhersenhelft stuurt de rechterkant van ons lichaam aan en de rechterhersenhelft het linker deel van ons lijf. Zo kan het bijvoorbeeld gebeuren dat bij een beroerte soms enkel uitvalsverschijnselen ontstaan aan één kant van het lichaam: het gezicht gaat dan bijvoorbeeld aan een kant hangen.

Download online hormoontest

Hersenschors (cortex)

Omringd door de hersenschors, oftewel de cortex, die het brein de zo kenmerkende ‘rimpelige’ vorm geeft zitten de grote hersenen. De cortex bestaat uit vier delen: de frontaalkwab (ontwikkeling van persoonlijkheid en karakter), de temporaalkwab (verbaal geheugen, spraak- en gehoorfuncties en het kunnen begrijpen van talen), de pariëtale kwab (verwerken van signalen vanuit onze zintuigen, spieren en gewrichten en het vermogen tot ruimtelijk inzicht) en de occipitale kwab (verwerking van visuele informatie en het geven van betekenis aan dat wat je ziet).

Kleine hersenen (cerebellum)

Kleine hersenen hebben de grootte van een perzik en bevinden zich bij ons achterhoofd richting de onderzijde. Van hieruit worden de balans en de lichamelijke bewegingen gemonitord en bestuurd.

Hersenstam en zenuwstelsel

De hersenstam is de verbinding tussen de grote hersenen, het ruggenmerg en de kleine hersenen. Het regelt onder andere de hartslag, bloeddruk, ademhaling en lichaamstemperatuur, zonder dat je er bewust mee bezig hoeft te zijn. Ook het zenuwstelsel is verbonden met onze hersenstam. Via het zenuwstelsel worden taken die onze hersenen uitdelen doorgegeven aan de rest van ons lichaam en ontvangen we prikkels terug.

Het limbische stelsel

Ook wel ‘oer- brein’ of ‘reptielenbrein’. Het is redelijk centraal in het brein gelegen, vlakbij de hersenstam. Dit deel van de hersenen is verantwoordelijk voor onder andere het tonen van emoties, voor het produceren van gedachten, voor het leren, het herinneren en het vertonen van seksueel gedrag. Het limbisch stelsel is voor veel onderzoekers nog letterlijk een ‘grijs gebied’. Het is nog steeds niet helemaal duidelijk hoe alle onderdelen exact met elkaar in verband staan, en hoe ze de rest van het lichaam in gang zetten.

Ook het limbisch stelsel bestaat weer uit verschillende onderdelen: de amygdala (gevoelens van angst, schrik, agressie en sexualiteit), de cingulate cortex (signaleren van pijn, verwerken van emoties en is betrokken bij het leren), fornix (betrokken bij gevoelens, leerprocessen en motivering), de hippocampus (verantwoordelijk voor de opslag van informatie en ervaringen, de ruimtelijke oriëntatie en het controleren van gedrag) en de hypothalamus (stuurt het autonome zenuwstelsel aan, en reguleert daarmee de ademhaling, hartslag, lichaamstemperatuur en ons hongergevoel) en tot slot de hypofyse (produceert hormonen die onze gevoelens beïnvloeden).

Wil je veel meer weten over het hersenstelsel en alle andere systemen in het menselijk lichaam? Lees dan het boek Gezond van kop tot teen. Klinisch Psycho Neuro Immunoloog Yvonne van Stigt leverde haar bijdrage voor dit hoofdstuk.