Wat doet het bewegingsstelsel?

Wat is het bewegingsstelsel? Dit is een systeem in het menselijk lichaam dat het lichaam in staat stelt te bewegen. Het bestaat uit banden, botten, gewrichten, kapsels, kraakbeen en skeletspieren.

De beenderen en spieren

De mens is een uniek bouwpakket. De bouwstenen van ons lichaam, oftewel het skelet en onze spieren die aangestuurd worden vanuit het zenuwstelsel, worden ook wel het bewegingsapparaat genoemd. Het is een systeem van aan elkaar gekoppelde onderdelen, die maken dat de mens kan lopen, springen, dansen en baren.

De beenderen in ons skelet zijn onlosmakelijk verbonden met de spieren. Je kunt de botten beschouwen als de bouwstenen, de spieren zijn in dit geval het bindmiddel. Door het samentrekken en uittrekken van de spieren, kunnen de botten omhoog, naar beneden en opzij. Het skelet wordt ook wel het passieve bewegingsapparaat genoemd. Het zorgt dat we als mens stevig in elkaar zitten en kunnen blijven staan, maar de mens kan enkel worden bewogen onder invloed van het actieve bewegingsapparaat, namelijk de skeletspieren en pezen.

Download gratis hormoontest

Ons bewegingsapparaat is voor een deel als blauwdruk aanwezig maar kan zich ook aanpassen aan de levensstijl van een persoon en de sport die je beoefent. Zo kun je afhankelijk van de manier van trainen een lichaam krijgen waarmee je een goede marathon kunt lopen of juist een lijf dat geschikt is voor krachtsport of bodybuilding. Hormonen spelen ook een rol in de opbouw en stevigheid van spieren, botten, banden en pezen.

Wat zijn de functies van het skelet?

Het skelet van een volwassen mens bestaat uit ongeveer 206 botten. Als baby kom je echter een stuk rijkelijker bedeeld ter wereld met maar liefst 350 botten. Met de jaren groeien botten aan elkaar, waardoor het aantal botten reduceert.

Een bot bestaat uit bloedvaatjes, merg en verschillende stoffen, grofweg onder te verdelen in kalk en lijmstof. De lijmstof is een organisch bestanddeel en zorgt voor enige elasticiteit in de botten. Dat is nodig bij het opvangen van impact op de beenderen, bijvoorbeeld wanneer we een sprongetje maken. De kalk in onze botten is een combinatie van essentiële zouten.

De kalk zorgt voor stevigheid. Kalk in het bot kan afnemen door verminderde hormoonaanmaak als gevolg van het ouder worden, hormonale schommelingen, een fors vitaminegebrek, gebrek aan beweging en een ongezonde leefstijl. Hierdoor verweekt het been als het ware. Bij oudere mensen neemt de hoeveelheid kalk juist toe. Heeft een baby ongeveer 50% kalk in de botten, een bejaarde kan wel tot 70% zouten bevatten. Hierdoor worden botten met het verstrijken van de jaren broos. Door de uitgekiende combinatie van kalk en lijmstof vormen de beenderen en dus het skelet een stevige, maar flexibele kapstok voor het spierstelsel.

Hoe werken onze gewrichten?

Onze botten zijn aan elkaar bevestigd door middel van gewrichten die maken dat er beweging mogelijk is. Twee botten zitten dan met een gewrichtsverbinding aan elkaar vast. Het ene bot is voorzien van een kogelvormig uiteinde dat prima in het komvormig uiteinde van het andere bot past. Zo scharniert het bot gemakkelijk in de gewrichtskom. Het gewricht wordt door een kraakbeenlaagje soepel gehouden, zodat er geen slijtage ontstaat. Tenminste… niet meteen. Naarmate de jaren verstrijken slinkt het kraakbeenlaagje tussen de beenderen langzaam. Wanneer dit gebeurt in de wervelkolom, worden de schijven tussen de wervelkolom platter en leveren we steeds een stukje lengte in.

Het gewrichtskapsel houdt twee botten bij elkaar. Deze vormt zich volledig om het gewricht heen om de boel stabiel bij elkaar te houden. Dit gewrichtskapsel geeft gewrichtssmeer af. Zie het als een natuurlijke vorm van WD40, dat zorgt dat de beweging soepel blijft.

Gewrichten zijn er in maar liefst vier verschillende smaken:

1. Kogelgewrichten bevinden zich in de schouders en in het bekken. Het kogelgewricht bestaat uit een kogelvormig uiteinde in een kom. Door deze vormgeving kunnen de benen en schouders in principe vrijwel alle kanten opdraaien.
2. Het scharniergewricht bestaat uit een bot met een rolvormig uiteinde in een kom. Door deze verbinding is er meestal enkel beweging in een richting mogelijk. Voorbeelden van een scharniergewricht zijn de ellebogen, de knieën en vingerkootjes.
3. Het facetgewricht is de bewegelijke kettingverbinding van wervels in een wervelkolom. Zonder deze gewrichten zou de mens enkel rechtop kunnen staan en zeer stijfjes bewegen.
4. Tot slot is er nog een uniek gewricht: het rolgewricht. Hierbij heeft een bot een plat rond uiteinde als een sjoelsteen. Hieromheen bevindt zich een bot met een halvemaanvormig uiteinde. Door deze verbinding kunnen de botten om elkaar heen draaien. Onze onderarm bevat een dergelijk gewricht, waardoor we onze handen naar boven en onder kunnen draaien.

Wil je veel meer weten over het bewegingsstelsel en alle andere stelsels in ons lichaam? Lees dan het boek Gezond van Kop tot Teen. Dr. Maarten Moen leverde zijn bijdrage aan dit hoofdstuk.