Wat zijn de voordelen en nadelen van het Ketogeen dieet

Wat is het ketogeen dieet? Voor wie wordt het ketogeen dieet aangeraden? Wat zijn de voordelen en nadelen? En wat is mijn visie hierover?

Wat is het ketogeen dieet?

Het ketogeen dieet is een manier van eten waarbij je door de koolhydraatinname sterk te verlagen en de vetinname te verhogen in een staat van ‘ketose’ terecht komt.

Wanneer je minder dan 50 gram koolhydraten per dag tot je neemt kan dit tot milde ketose leiden en onder de 30 gram zelfs tot zware ketose.

Ketose is een strategie van het lichaam om de hersenen van brandstof te voorzien, wanneer de glucosevoorraden ontoereikend worden. Door een veranderde vetverbranding worden er dan vetzuren in ‘ketonen’ of ‘ketonlichamen’ omgezet. De hersenen kunnen zowel op glucose als op ketonen functioneren en daarom kun je ketonen als een soort alternatieve brandstof voor de hersenen zien.

Ketonen kun je meten in de urine met een test-strookje en zo kun je dus meten of je in ketose bent. Daarnaast hebben ketonen ook een geur die je kunt ruiken aan iemands adem, namelijk de geur van aceton (aceton-lucht).

De laatste tijd krijg ik steeds meer vragen over het ketogeen dieet. In feite is dit niets nieuw onder de zon. Het ketogeen dieet heeft zowel voordelen als nadelen en kan ingezet worden bij bepaalde klachten en ziektes zoals epilepsie, Parkinson en diabetes (vooral type 2), maar wordt ook als afvalstrategie gebruikt zoals bij het aloude Atkins dieet.

Voor wie wordt het ketogeen dieet aangeraden?

• Het ketogeen dieet is in medische zin vooral bekend geworden als complementaire behandeling bij epilepsie en Parkinson. In beide gevallen lijken er op hersenniveau positieve effecten te zijn van de ketonen. Bij epilepsie is er bijvoorbeeld een theorie dat er een tekort is aan bepaalde vetzuren, namelijk boterzuren. Deze boterzuren komen ook vrij wanneer je in ketose bent. Dat dit de werking verklaart is echter nog niet bewezen (1), (2).
• Sinds kort wordt het ketogeen dieet ook in Nederland ingezet bij diabetes type 2 als opstart van het ‘keer diabetes om’ programma. Dit is bedoeld om de insulinereceptoren die zeer ongevoelig zijn bij diabetes type 2 rust te geven en de werkzaamheid te herstellen. Zo wordt de insulineresistentie dus snel minder. Na deze opstart wordt voor een mildere aanpak gekozen. Het is ook hier van belang dat dit onder toezicht van een arts gebeurt die de medicatie hier op instelt. Er is namelijk anders een grote kans op hypo’s of hypoglycemie (zware bloedsuikerdips).
• Ook bij de complementaire behandeling van kanker wordt het ketogene dieet onderzocht. Het anti-tumor effect is echter nog niet onomstotelijk vastgesteld (3).
• Daarnaast wordt het ook breder als afvaldieet ingezet, waarbij Atkins wereldwijde faam heeft verworven. Dat een ketogeen dieet succesvoller is in het verlagen van het vetpercentage op de lange termijn dan andere caloriebeperkte dieetvormen is niet aangetoond. Wel zou het op de korte termijn het hongergevoel kunnen onderdrukken (4). Wat natuurlijk wel zo is, is dat het lichaam minder vocht vasthoudt bij een lage koolhydraatinname waardoor het effectiever lijkt, maar dat is dus vooral vochtverlies dat je ziet op de weegschaal. Dit betekent dat wanneer je weer meer koolhydraten gaat eten dat je meteen weer extra vocht gaat vasthouden. Zo kun je in een dag wel een paar kilo aankomen. Dit maakt mensen soms te onrechte bang voor koolhydraten.

Wat zijn de mogelijke voordelen van het ketogeen dieet?

• Onderdrukking van het hongergevoel door ketose (5)
• Geen snelle bloedsuikerpieken die bij insulineresistentie, prediabetes en diabetes vaak ongewenst zijn.
• Verlaging lichaamsgewicht door vochtverlies
• Door koolhydraten te minderen is de inname van gluten minder, waardoor glutensensitieven extra voordelen ervaren
• Soms klachtenvermindering bij epilepsie en Parkinson
• Verbetering van de gemoedstoestand. (6)

Wat zijn de mogelijke nadelen van het ketogeen dieet (aandachtspunten)?

• Bij schrappen van vezelrijke koolhydraatbronnen is het van belang dat je voldoende vezels uit andere bronnen binnenkrijgt. Anders kan dit voor obstipatie en andere maag-darm-problemen zorgen (7).
• Ketogeen dieet kan de darmflora uit balans halen (8).
• Je kunt je teveel gek laten maken door het getal op de weegschaal, omdat het vochtgehalte in het lichaam sterk kan wisselen bij zeer lage koolhydraatinname. Bij een zeer lage inname van koolhydraten verlies je een aantal kilo vocht die er snel bij kunnen komen als je even wat minder strikt bent qua koolhydraatinname. Dehydratatie kan ook een risico zijn, dus het is extra van belang voldoende te drinken.
• Ketogeen dieet kan de werking van de schildklier verminderen (9), (10)
• Het vergt een flinke aanpassing in het eetpatroon en als de persoon geen sterke motivatie heeft is de kans op terugval groot.

Wat is mijn visie over het ketogeen dieet?

Allereerst vind ik het belangrijk om te zeggen dat iedereen anders is en dat je uiteindelijk moet ondervinden wat bij jou past. In algemene zin heb ik een mening over de verschillende toepassingen van het ketogeen dieet:

1. Zelf vind ik het ketogene dieet een interessante interventie bij epilepsie, Parkinson en andere problemen op hersenniveau. Wel is het voor mij nog steeds de vraag of het sterk verlagen van de koolhydraatinname tot het niveau waarop ketonen ontstaan wel het aanpakken van de echte oorzaak is (causaal). Door zoveel koolhydraatbronnen te schrappen is de kans ook groot dat je bijna glutenvrij gaat eten. Er zijn ook onderzoeken namelijk die een verband laten zien tussen overgevoeligheid voor gluten en epilepsie (11), (12), (13). Wellicht kan er dus ook veel resultaat bereikt worden met een gluten en zuivelvrije interventie zoals De Hormoonfactor in plaats van ketogeen dieet (14).
2. Het ketogene dieet inzetten als tijdelijke opstart bij het omkeren van diabetes type 2 vind ik best interessant als het hoofddoel is om zo snel mogelijk van de medicatie af te komen. Het nadeel hierbij is dat de arts voor de start van de switch naar een ketogeen dieet de medicatie goed aan moet passen, omdat er anders risico op een hypo (gevaarlijk lage bloedsuiker) is. Ik hoop dan ook dat niemand met diabetes 2 dit op eigen houtje gaat doen, nu de succesverhalen in de media worden uitgemeten. Het is overigens ook prima mogelijk om diabetes 2 om te keren zonder ketogeen dieet, maar door een gematigdere brede leefstijlaanpak (voeding, training, stress, mentaal) waardoor je afvalt, betere conditie en spierkracht krijgt en minder laaggradige ontstekingen hebt. Het is zelfs mogelijk door nog behoorlijk wat koolhydraten tot je te nemen, maar dan wel omgeven door grote hoeveelheden vezels, waardoor de bloedsuiker maar langzaam stijgt en de insuline in alle rust aan het werk kan (15). Ik denk zelf dat dit voor veel mensen makkelijker vol te houden is.
3. Een ketogeen dieet inzetten om af te vallen vind ik zelf niet zo interessant, omdat er veel andere wegen naar Rome zijn, die ik veiliger vind en minder aanpassingen vergen. Zo baart het mij zorgen dat de schildklierwerking en de balans in darmflora ondermijnd kan worden wanneer dit dieet langer dan een paar maanden strikt wordt volgehouden.