Wat is bijnierschorsinsufficiëntie (en bijnieruitputting)?

Meer duidelijkheid over de termen bijnierschorsinsufficiëntie en bijnieruitputting.

Wat is bijnierschorsinsufficiëntie?

Bijnierschorsinsufficiëntie staat voor een onder functie van de bijnier door een medische oorzaak. Reguliere artsen kennen wel deze term maar niet de term bijnieruitputting. Deze is wereldwijd ingeburgerd in het wat meer complementaire werkgebied. In de reguliere medische wereld is dit syndroom echter niet onderkend en er zijn geen protocollen voor anders dan adviezen bij een ‘burn-out’.

Welke medische oorzaken zijn er van bijnierschorsinsufficiëntie?

1. De ziekte van Addison (Primaire bijnierschorsinsufficiëntie): Dit is een auto- immuunziekte waarbij het immuunsysteem de bijnierschors aanvalt waardoor de aanmaak van cortisol en aldosteron onvoldoende kan zijn. Zeker in een Addison crisis kan de bloedsuiker en bloeddruk hierdoor gevaarlijk laag worden. Mensen die dit hebben krijgen cortisol en aldosteron (fludrocortison) voorgeschreven. In het geval van cortisol is dit hydrocortison als onderhoud en wat sterkere corticosteroïden zoals prednison bij ontstekingsopvlammingen.
2. Centrale bijnierschors insufficiëntie: Een probleem op het niveau van de hypofyse (secundair) of hypothalamus (tertiair) waardoor de HPA-as niet goed functioneert.
3. Steroïde geïnduceerde bijnier insufficiëntie: Hierbij ontstaat de onderfunctie van de bijnierschors door het ‘langdurig’ of hoog gedoseerd gebruik van corticosteroïden zoals hydrocortison en prednison. Bij mensen die hier last van hebben moet de medicatie zeer geleidelijk afgebouwd worden, zodat de functie van de bijnier kan herstellen met minimale klachten.

Welke onderzoeken zijn er voor bijnierschorsinsufficiëntie?

Medische bijnierschors insufficiëntie kan op verschillende manieren onderzocht worden:

• Het meten van de ochtend cortisol.
• ACTH meten (verhoogd bij primaire bijnier insufficiëntie en verlaagd bij centrale bijnier insufficiëntie).
• Het toedienen van ACTH en kijken of de bijnierschors hier goed of onvoldoende op reageert door cortisol aan te maken (bij primaire bijnierschors insufficiëntie).
• De bloedsuiker sterk laten dalen door het toedienen van insuline. De bijnierschors reageert hier normaal geproken op met een flinke aanmaak van cortisol, maar dit zal onvoldoende zijn bij bijnierschors insufficiëntie.
• Antistoffen meten bij ziekte van Addison.

Over het syndroom bijnieruitputting

Bijnieruitputting is de naam van een syndroom, wat eigenlijk betekent: Een verzameling van symptomen, waarbij het onderliggende mechanisme niet goed bekend is. Wat het probleem is bij bijnieruitputting, dat de naamstelling wel doet alsof de oorzaak helemaal bekend is. Die bijnier zelf zou uitgeput zijn. Dit is echter nog lang niet duidelijk. Het kan ook zijn dat het zenuwstelsel de bijnier niet goed aanstuurt bijvoorbeeld door overbelasting. Bijnieruitputting is geen medische diagnose, maar valt onder complementaire specialismes zoals stress- en burnout coaches en leefstijlcoaches.

Hoe kan je een bijnieruitputting onderzoeken?

Als je bijnieruitputting gaat onderzoeken alsof het bijnier insufficiëntie is, dan valt op dat dit niet zo is. Als je ACTH toedient of de bloedsuiker zeer sterk laat dalen, dan reageert de bijnier wel goed genoeg namelijk door cortisol aan te maken. Ook de cortisol in de 24-uurs urine komt vaak nog best wel goed uit de bus. Wat bij bijnieruitputting echter opvalt is dat de aanmaak van cortisol en aldosteron niet goed lijkt te anticiperen op de prikkels vanuit het zenuwstelsel. Je bent niet optimaal stressbestendig, ontstekingen worden onvoldoende geremd, bloedsuiker dips komen vaker voor, bloeddruk kan aan de lage kant zijn en in de ochtend word je moe wakker (geen goede ochtendpiek cortisol).

Als je bijnieruitputting wil onderzoeken met een test dan is een dagcurve cortisol (d.m.v. speekseltesten meerdere malen per dag) maatgevend. Opvallend is dat de cortisol in de ochtend te laag is en in de avond juist aan de hoge kant, een verstoord dagritme dus. Verder gaat de diagnose van bijnieruitputting vooral over symptomen en mogelijke stress-oorzaken.

Wees voorzichtig!

Zoals je leest is dus bijnieruitputting niet hetzelfde als bijnierschors insufficiëntie. Zo is het mechanisme eronder en de diagnose ervan totaal anders, maar ook de behandeling. Zo moet er voorzichtig omgesprongen worden met het toedienen van corticosteroïden bij bijnieruitputting, omdat dit de bijnieren ook kan verzwakken. Er zijn soms orthomoleculaire artsen die werken met lage doseringen hydrocortison, bijnierextracten, hoog gedoseerd vitamine C en B5. Dit zijn echter symptoombestrijdende oplossingen, terwijl de bijnierwerking toch echt ooit moet gaan herstellen door stress reductie. Ik zou daarbij wel aanraden rustig op te bouwen qua coaching, omdat iemand met bijnieruitputting niet goed tegen homeostaseverstoringen kan. Coaching die te confronterend is kan voor homeostaseverstoringen zorgen waar de cliënt nog niet aan toe is. (1) (2) (3) (4)