Over Fodmap, fructanen en exorfinen

De betekenis en beknopte uitleg over de relatief onbekende termen fodmap, fructanen en exorfinen.

Wat is FODMAP?

FODMAP is een afkorting van Fermentation of Oligosaccharides, Disaccharides, Monosaccharides en Polyols. Dit zijn koolhydraten die bij mensen, die er overgevoelig voor zijn, niet goed verteerd worden en pas door bacteriën in de dikke darm afgebroken worden. Dit kan leiden tot gasvorming en het prikkelbare darm syndroom.

De persoon hoeft overigens niet darmproblemen te krijgen van alle FODMAP’s, en daarom kan met een eliminatiedieet achterhaald worden welke suikers prikkelbare darmklachten geven en welke niet.

FODMAP’s komen voor in allerlei voedingsmiddelen, waaronder ook broodsoorten. Tarwe bevat namelijk fructanen, die onder de FODMAP’s vallen. Spelt bevat echter iets minder fructanen. Vanwege deze reden verdragen mensen die gevoelig zijn voor fructanen spelt soms wat beter dan tarwe. Let overigens goed op dat het 100% spelt is en niet vermengd is met tarwe.

Voor glutensensitieven maakt het niet of of tarwe of spelt gegeten worden, want ze bevatten allebei gluten. De desemversie van deze broodsoorten bevatten minder fructanen, omdat desembacteriën fructanen (maar ook wat gluten) deels afbreken.

Nb. YAM desem is ook FODMAP-arm vanwege de keuze voor haver en het langdurige desemproces (48-uur bereidingstijd).

Over het mechanisme dat onder glutensensitiviteit ligt is het laatste woord nog niet gesproken omdat:

1. Het niet duidelijk is in hoeverre het gaat om gluten of om andere stoffen in tarwe (zoals FODMAP ‘s en ATI’s). (1), (2), (3), (4), (5)
2. Er geen metingen bestaan om het aan te tonen, naast het even niet te eten en het verschil te ervaren.

Wat is het FODMAP dieet?

Bij het FODMAP eliminatiedieet wordt gestart met een voedingspatroon waarbij alle soorten FODMAP’s zoveel mogelijk geëlimineerd worden en vervolgens worden deze 1 voor 1 weer geherintroduceerd waardoor je er achter kunt komen welke soorten FODMAP’s klachten geven. Na deze test weet je welke FODMAP’s je beter kunt laten staan als je van de klachten af wil komen.

Voor meer informatie over het FODMAP dieet verwijs ik je naar de website van fodmap foodies waar je een dieet lijst vol FODMAP arme recepten (zowel ontbijt, lunch als diner) kunt vinden.

Download online hormoontest

Wat zijn fructanen?

Een fructaan is een polymeer van fructose moleculen met één sacharose molecuul. Fructanen vallen onder de FODMAP’s waar mensen met een prikkelbare darmsyndroom (PDS) overgevoelig voor kunnen zijn.

Waar zitten fructanen in?

• Cichorei
• Artisjok
• Asperge
• Prei
• Uien
• Yacón
• Tarwe
• Sommige bacteriën
• (Ook de vezel toevoeging inuline is een fructaansoort).

Er kan dus verwarring optreden wanneer je verbetering voelt bij een glutenvrij voedingspatroon. Het kan namelijk zijn dat je niet op gluten reageert maar op de fructanen in tarwe. Dan kan speltbrood een stuk beter verdragen worden, omdat in spelt in tegenstelling tot tarwe maar weinig fructanen zitten. Als je merkt dat dit het geval is, is het dus zaak om ook naar andere voedingsmiddelen te kijken die fructanen bevatten.

Hoe groot het percentage mensen is dat glutensensitief óf FODMAP overgevoelig is, is nog onderwerp van onderzoek. Het is echter al overduidelijk dat deze groep als totaal beduidend groter is dan de coeliakie (gluten-intolerantie) en tarwe-allergie groep.

Wat zijn exorfinen?

Exorfinen zijn stoffen (eiwitten) in voeding met een morfine-achtige werking. Gluten heeft een exorfine werking en wordt in dit geval glutenmorfine genoemd.

Waar zitten exorfinen in?

Anders bekende voedingsbronnen die exorfinen bevatten zijn:

• zuivelproducten (casomorfine)
• sojaproducten (sojamorfine)
• spinazie (rubiscolin).

Deze exorfinen kunnen in het lichaam afgebroken worden door een enzym (DPP4-enzym). Als er echter teveel exorfinen binnenkomen (vrij logisch in een Nederlands voedingspatroon vol gluten en zuivel) en daarnaast de werking van het DPP4-enzym verslechterd is door een slechte darmwerking, dan kan de belasting van exorfinen te hoog zijn. Als je hier gevoelig voor bent kan dat resulteren in:

• een verslechterde werking van het immuunsysteem (auto-immuunziektes)
• een verhoogde ontstekingsgevoeligheid dat voor een heel scala aan klachten kan zorgen
• verstoringen in de hersenen (ADHD, ADD, schizofrenie, psychose).

Tip: Wil je meer over exorfinen, over het exorfine-arm dieet en testen weten? Bekijk dan deze website van natuurdietisten. Daarnaast heeft Lucas Flamend een boek hierover uitgebracht: het endorfine herstelplan.