Cholesterol verlagen met voeding, zonder statines?

Mijn mening over statines, LDL, HDL en hoe je met leefstijl ook jouw cholesterol kunt verlagen.

Wat is cholesterol?

Cholesterol is een vetachtige stof die dient als bouwsteen voor lichaamscellen en grondstof voor hormoonklieren om geslachtshormonen en bijnierhormonen te maken (steroïde hormonen).

Cholesterol krijgen we maar voor een klein deel binnen via onze voeding. Voor het merendeel maakt de lever dit aan. Om cholesterol te vervoeren via het bloed naar de plaatsen waar het lichaam nodig heeft wordt deze stof aan eiwitten gebonden en als lipoproteïne naar de lichaamscellen getransporteerd.

Er zijn verschillende soorten lipoproteïnen, waarvan LDL (low density lipoproteïne of lage dichtheid lipoproteïne) en HDL (high density lipoproteïne of hoge dichtheid lipoproteïne) de bekendste zijn.

Wat is het verschil tussen LDL en HDL?

LDL

LDL vervoert cholesterol van de lever via het bloed naar de rest van het lichaam. Daar kan het gebruikt worden om beschadigingen in weefsels te herstellen of als bouwstof gebruikt worden in de bijnieren en geslachtsklieren om hormonen van te maken.

LDL heeft de laatste decennia een slechte naam gekregen en wordt ook wel het “slechte cholesterol” genoemd. Of dit ook zo is daar zijn de meningen sterk over verdeeld. Zo kan LDL stijgen door oorzaken die hart- en vaatziekten in de hand kunnen werken.

Zo stijgt dit LDL bij:

• laaggradige ontstekingen op de vaatwand.

En bij hormonale tekorten zoals:

• een trage schildklier (beïnvloedt het hartritme negatief) en
• tekorten aan geslachtshormonen zoals testosteron (spierkracht van het hart en vaatkwaliteit) en de vrouwelijke geslachtshormonen oestrogeen en progesteron (bijvoorbeeld na de overgang of menopauze, oestrogeen werkt vaatverwijdend).

Door deze relatie wordt de bloedwaarde van het LDL- cholesterol ook wel gebruikt als marker (voorspeller) van hart- en vaatziekten. Dit betekent dus niet automatisch dat een verhoogde LDL (en cholesterol) dan ook een oorzaak is van hart- en vaatziekten. Zo kunnen (naast de hiervoor genoemde oorzaken die onder een LDL –verhoging kunnen liggen) verzadigde vetten in onze voeding de LDL ook een klein beetje verhogen, terwijl er verder geen oorzakelijk verband tussen verzadigde vetten en hart- en vaatziekten aangetoond is.

Dit misverstand is erg hardnekkig en professoren, Voedingscentrum, andere autoriteiten en levensmiddelenfabrikanten misbruiken dit om hun mening of product te onderbouwen. Naast LDL zijn er nog meer markers die een associatie hebben met hart- en vaatziekten zoals:

• de ontstekingswaarden in het bloed (bijvoorbeeld de hsCRP-waarde)
• andere vetstoffen zoals triglyceriden
• maar ook een hoge bloedsuiker

Ook zijn er meerdere soorten LDL. Met name de “kleine deeltjes” variant staat hierbij steeds meer in de belangstelling als het om de aderkwaliteit gaat en ontstaan van plak (plaque) op plaatsen waar kleine aderbeschadigingen zijn (door bijvoorbeeld hoge bloeddruk, roken en ongezonde leefstijl), terwijl de grotere deeltjes steeds meer vrijgepleit worden. Het proces van dichtslibbende aderen, verstopping en hartinfarcten is complex en is een optelsom van meerdere factoren en oorzaken (1).

HDL

HDL neemt cholesterol echter mee terug naar de lever, waar het wordt afgebroken en uitgescheiden via gal en ontlasting of gerecycled. HDL-cholesterol wordt soms het “goede cholesterol” genoemd, maar ook daar is het laatste woord nog niet over gesproken (2).

Download online hormoontest

Met welke test kan ik cholesterol meten?

Doorgaans werken de huisartsen en specialisten met bloedtesten. Zij meten de totaal cholesterol, LDL, HDL en triglyceriden. Een ontstekingswaarde die men mee kan nemen is de CRP waarde of de hs-CRP waarde (high sensitive CRP als maat voor laaggradige ontsteking) en homocysteine.

Wat zijn de symptomen bij een te hoog cholesterol?

Eigenlijk zijn er weinig symptomen direct te relateren aan het cholesterolniveau. Wel zijn er natuurlijk veel symptomen die zijdelings ontstaan die te maken hebben met de oorzaken van een verhoogd cholesterol. Als de oorzaak een trage schildklier of een tekort aan geslachtshormonen is zullen hier symptomen van zichtbaar of merkbaar zijn.

Zeer vaak zijn de oorzaken van verhoogd cholesterol laaggradige ontstekingen (metabool syndroom). Het metabool syndroom of syndroom X, is een combinatie van vier vaak voorkomende aandoeningen. Deze herkenningspunten en symptomen zijn dan een hoge bloeddruk, hoge suikerspiegel, verhoogd cholesterol en overgewicht. (9)

Zoveel meningsverschillen

Ik heb nog nooit een onderwerp gezien waar zoveel meningsverschillen over bestaan als over verzadigd vet in de voeding, cholesterol en hart- en vaatziekten. Zo zijn er wetenschappers die vele tientallen jaren verzadigd vet als oorzaak van hart- en vaatziekten bestempeld hebben (zoals Ancel Keys (3) in Amerika en professor Katan en Kromhout  in Nederland). Dit is klakkeloos door vele instanties en experts overgenomen waaronder het Voedingscentrum, artsen en diëtisten.

Dat verzadigd vet het LDL cholesterol kan verhogen is wetenschappelijk aangetoond, maar de discussie gaat hier niet over:

• Is LDL-cholesterol een oorzaak van hart- en vaatziekten of een symptoom?
• Moeten we niet op veel meer bloedmarkers focussen?
• Moet de LDL zelf bestreden worden of de oorzaak eronder aangepakt worden waardoor de LDL en andere markers in het bloed ook dalen?

Andere professoren zoals Muskiet in Groningen zoeken het meer in de onderliggende oorzaak van LDL-stijging (kleine deeltjes LDL), namelijk door leefstijl geïnduceerde laaggradige ontstekingen. Om laaggradige ontstekingen te verminderen (en onder andere de CRP-waarde te verlagen) is dan een brede leefstijlaanpak nodig (metabool syndroom tegengaan, bewegen, stress reduceren, slaap en nog veel meer) en is het letten op de hoeveelheid verzadigd vet in het dieet geen onderdeel van de interventie.

Een leuke discussie tussen Kromhout en Muskiet zie je hier: (4)

Over industrieel transvet dat ontstaat bij vetharding in de levensmiddelenindustrie is echter geen twijfel. Dit dient men sowieso zoveel mogelijk te vermijden.

Mijn mening over deze wetenschappelijke discussie

Tja, ik zelf vind het eigenlijk lachwekkend en zit er met verbazing naar te kijken. Zo zijn de uitgangspunten van de meeste wetenschappelijke onderzoeken erg raar. De onderzoeksvraag is dan bijvoorbeeld of verzadigd vet de kans op hart- en vaatziekten verhoogt. De meeste onderzoeken barsten van de aannames waar zelden goed over gesproken wordt.

Zo worden verzadigde vetten over één kam geschoren en zou dus het gebruik van kokosvet in een groentensmoothie hetzelfde effect hebben als het eten van een hamburger bij je friet. En ten tweede wordt er bij de klinische onderzoeken (die ik veel meer waarde vind hebben dan observatiestudies vol met causaliteitsverwarring en foute conclusies) bijna altijd gekeken naar de voorspeller LDL-cholesterol en niet naar het eindpunt hart- en vaatziekten. Dit maakt het lastig om harde uitspraken te doen met het dunne onderzoek dat er overblijft als je echt eisen gaat stellen aan kwaliteit.

Statines…

Is dit een bewijs dat een verhoogde cholesterol toch een oorzaak is van hart- en vaatziekten?

Waar vaak niet over gesproken wordt is dat statines naast de cholesterolverlagende werking nog veel meer doen. Zo zijn statines ook ontstekingsremmers. Bij middelen die alleen cholesterol verlagen en niets doen aan de ontstekingen is het effect op hart- en vaatziekten niet zo overtuigend (5).

Daarnaast heeft niet iedereen met hart- en vaatziekten een verhoogd cholesterol. Er worden ook studies gedaan waarbij ontstekingsremmende medicijnen onderzocht worden die de cholesterol niet verlagen en ook hierbij zijn positieve effecten gevonden (6), (7), (8).

Het is dus zeer van belang dat hier meer onderzoek naar gedaan wordt zodat wellicht betere maatwerk geneesmiddelen ontwikkeld kunnen worden die minder negatieve bijwerkingen hebben dan de statines.

Ideale cholesterol waarden?

Dit is een onderwerp waar nog zeer veel discussie over is. De richtlijn is ook anders wanneer je gezond bent dan wanneer je hartklachten hebt of hebt gehad. In de medische wereld is de aanpak na hartproblemen nu: Hoe lager hoe beter. De vraag is nu of het beschermende effect om het cholesterol gaat, of dat men de statines zo hoog doseert dat naast de cholesterol ook de ontstekingsactiviteit zeer laag wordt. Er zijn tegenwoordig steeds meer artsen die de cholesterol niet meer los beoordelen, maar ook naar andere markers kijken dan de vetten in het bloed.

Heb je perse cholesterolverlagers nodig?

Of je cholesterolverlagende medicatie nodig hebt, bepaalt de arts. Besef wel dat dit symptoombestrijdende oplossingen zijn met behoorlijk wat mogelijke bijwerkingen zoals maagproblemen, vocht vasthouden en aankomen.

Met leefstijl kun je ook je cholesterol en ontstekingswaarden in het bloed verlagen. Soms zal de arts dit effect kunnen zien in het bloed en de behandeling en medicatie kunnen aanpassen. En soms zal de arts zelfs kunnen constateren dat het ook zonder statines of rode gist rijst kan. Dit betekent wel een complete leefstijlaanpak waarbij eventueel het volgende moet gebeuren:

• Overgewicht minderen
• Stoppen met roken
• Bloedsuiker beter onder controle krijgen
• Verse voeding eten die je  goed kan verteren en verdragen
• Chronische stress tegengegaan
• Regelmatig trainen en bewegen
• Voldoende slapen
• en nog veel meer… (10).

Voeding: een dieet op natuurlijke wijze

Vaak wordt bij cholesterol verlagend eten gesproken over het verminderen van de inname van verzadigd vet (dierlijk vet zoals boter en rood vlees, plantaardig kokosvet en palmolie) en het meer eten van onverzadigde vetten in producten die soms zelf verrijkt zijn met cholesterolverlagende plantensterolen (bepaalde margarines). In dit geval wordt enkel de cholesterol verlaagd en verbeteren de ontstekingswaarden niet zozeer (11), (12), (13).

Als de focus is om ontstekingen te verlagen is het van belang vooral voor onbewerkt voedsel te kiezen die de bloedsuiker maar langzaam verstoort, voeding te vermijden waar je allergisch, intolerant of sensitief voor bent, alcohol te beperken en de calorie-inname niet te hoog te laten zijn waardoor er een gezond vetpercentage ontstaat (14), (15).

Dus wil je het cholesterol verlagen? Begin met de tips uit de opsomming hierboven. Dan kan het zijn dat de bloedwaarden van cholesterol én de ontstekingswaardes verbeteren.

Dit is natuurlijk de optimale tweetrapsraket. Wanneer alleen de cholesterolwaarden verbeteren en de andere markers niet, is het onduidelijk of dit iets doet voor de gezondheid van bloedvaten en het hart.