Sporten en hormonen

Auteur: Ir. Ralph Moorman | Reacties: | Datum: [yoast_published_time]

sporten en hormonen

Welke wijze van sporten/ trainen is zowel voor vrouwen als mannen goed voor je hormoonbalans? Ik leg het je graag uit.

Herstelhormonen testosteron en groeihormoon

Hormonen hebben een belangrijke functie om sporten en het herstel daarvan mogelijk te maken. Zo is het tijdens een training van belang dat er voldoende bloedsuiker en energie vrijkomt (katabool systeem).

De hormonen die het vrijkomen van glucose door het afbreken van glycogeen en eiwitten stimuleren zijn glucagon en cortisol. Tijdens de training vindt dus eigenlijk vooral spierafbraak plaats die als impuls kan dienen voor spiergroei tijdens de herstelfase na de training.

In deze herstelfase kunnen de herstelhormonen testosteron en groeihormoon in actie komen om de spierafbraak te herstellen en eventueel voor spiergroei te zorgen. Dit betekent dus dat de balans tussen spierschade door training en herstel goed moet zijn om sterker, gespierder en beter te worden. Uiteraard moet de rol van voeding en stress bij dit proces niet onderschat worden.

Dopamine, serotonine, endorfine en oxytoxine

Welke neurotransmitter precies wat doet in het ‘geluksgevoel’ is wetenschappelijk nog lang niet uitgediept. Naast serotonine zijn er namelijk nog meer mogelijke stofjes die voor een gelukkig en fijn gevoel kunnen zorgen. Het knuffelhormoon oxytocine (ook bij een orgasme) en de beloningsstof dopamine zijn bekende voorbeelden hiervan, maar ook breinstoffen als GABA en endorfine kunnen hun steentje bijdragen aan gevoel van welbehagen.(1)

Een effectief trainingsschema

Er zijn allerlei sportdoelen en trainingsmethoden om je doelen te bereiken. Verschillende trainingsvormen kunnen totaal andere effecten hebben op hormonen. Vaak reageren hormonen logisch op de spierbelasting die wordt uitgeoefend. Zo is het logisch wanneer je traint als een marathonloper dat de hormonen hierop anticiperen door juist die processen te stimuleren die nodig zijn om een ideaal marathonlijf te krijgen. En zo zullen hormonen bij een bodybuilding training je juist dat gespierde lijf geven.

Het basis Hormoonfactor trainingsschema is gebaseerd op de wens om een strak gespierd lichaam te krijgen. Hierbij is het doel tijdens de training een efficiënte prikkel tot spiergroei te geven, waarbij cortisol niet te lang hoog oploopt en de herstelhormonen testosteron en groeihormoon zo hoog mogelijk worden na de training.

  1. Cortisol:

Cortisol begint flink te stijgen na 20 minuten trainen (1). Deze hoge cortisolspiegel ondersteunt de trainingsprikkel, maar moet ook zeker niet te lang duren (teveel spierafbraak). Het devies is om intensief te trainen als een bodybuilder, maar zeker niet langer dan een uur.

  1. Testosteron en groeihormoon:

30 minuten na de training kom je in de herstelmodus en stijgen de spiegels van testosteron en groeihormoon (2). Deze hormonen reageren optimaal op een spier. Om te herstellen en te groeien betekent dit dat het lichaam in de komende 48 uren, die nodig zijn voor herstel, hier wel de kans voor krijgt. Wanneer bijvoorbeeld de voeding en slaap niet goed zijn en de stress hoog, is het herstel niet optimaal.

Werk met doelstellingen/ Zorg voor motivatie

Als je gaat trainen heeft dat een doel: je wilt iets bereiken. Elke training moet een doel hebben dat naar het einddoel leidt. Het gebeurt te vaak dat mensen trainen om het trainen. Ze dwalen van het doel af of doen eigenlijk maar wat.  Met een hormoontraining heb je een doel. Dat doel is het positief beïnvloeden van de hormonale balans voor o.a.:

  • betere gezondheid
  • meer energie
  • meer kracht
  • betere stofwisseling
  • betere insulinegevoeligheid
  • beter belastbaar maken van het lichaam
  • meer spiermassa
  • betere conditie
  • minder vetmassa
  • Je lekkerder en gelukkiger voelen (door toename van neurotransmitters serotonine en endorfine)

Zorg dus dat je bij elke training de principes van de hormoon training toepast. Hiermee zul je iedere training weer een stapje dichter bij het einddoel komen. Deze principes zorgen voor optimale prikkeling van de hormonen.

Ik licht graag de 3 meest voorkomende doelen toe:

Doel: uithoudingsvermogen/ betere conditie

Wil je meer uithoudingsvermogen, dan werkt cardiotraining erg goed. Cardio is een afkorting van “cardiovasculair” en betekent “met betrekking tot hart en bloedvaten”. Het doel is om de werking van hart en bloedvaten te verbeteren waardoor er meer zuurstof bij de spieren komt. Hierdoor kun je beter en langer presteren bij duursporten of gewoon minder uitgeput zijn als je een paar trappen op bent gelopen.

Om een hoge hartslag te krijgen is het belangrijk om oefeningen te doen waarbij grote spieren actief zijn. Als de benen en het bovenlichaam tegelijk actief zijn dan is het makkelijk de hartslag omhoog te krijgen.

Apparaten zoals de crosstrainer en de roeimachine zijn daarom zeer effectief. Buiten de sportschool zijn hardlopen, skeeleren en fietsen voorbeelden van cardiotraining.

De meest efficiënte manier om een betere conditie te krijgen, is intervaltraining. Dit werkt een stuk beter dan iedere keer maar dat rondje hardlopen op hetzelfde tempo. Als je al jaren hardloopt en niet beter bent geworden dan is het een teken dat je waarschijnlijk het lichaam niet genoeg gepusht hebt en dus niet getraind, maar alleen bewogen hebt. Intervaltraining is een makkelijke manier om een hogere intensiteit te gebruiken dan het lichaam gewend is.

Doel: afvallen

Als je cardiotraining doet om af te vallen, kom je bedrogen uit als je daarnaast niet ook op je voeding let. Ook is het niet zo belangrijk hoeveel vet en calorieën je in de training verbrandt. Bij hoge intensiteit en intervaltraining spreekt het lichaam namelijk vooral onze suikervoorraad aan.

Toch verbrand je met deze manier van training uiteindelijk vaak meer vet dan je denkt omdat na een zware inspanning de verbranding de rest van de dag verhoogd blijft. Een nadeel van te vaak langdurige cardiotraining is dat er ook spiermassa verbrand wordt. Let op: Gewichtsafname betekent niet per se een daling van het vetpercentage (als je spieren afbreekt)

Doel: spiermassa/ spieropbouw

Als je wil trainen voor meer spiermassa dan is er een heel ander soort training nodig, namelijk krachttraining. Hoe meer spieren je hebt, hoe meer energie je lichaam gebruikt. In tegenstelling tot vet bestaan spieren namelijk uit actief weefsel dat dag en nacht energie nodig heeft, ook als je ze niet gebruikt. Je hoeft er echt niet als een bodybuilder uit te gaan zien, al met een beetje meer spieren gaat het afvallen makkelijker.

Gelukkig is het voor zowel mannen als vrouwen erg eenvoudig om spieren te kweken. Om zo efficiënt mogelijk meer spiermassa te krijgen, is het belangrijk de focus te leggen op de plekken in je lichaam waar van nature al veel spierweefsel zit: benen, rug en borst. In de schouders en armen zitten relatief kleine spieren die het energiegebruik in rust nauwelijks beïnvloeden. Voor de vetverbranding heeft het trainen van deze spieren dus weinig zin, maar toch kan het om esthetische redenen leuk zijn om er wat aandacht aan te schenken.

Het is belangrijk om te weten dat spieren niet tijdens maar na de training groeien. Tijdens het trainen breek je als het ware spiervezels af, die in de 24 tot 48 uur na de training worden gerepareerd. In deze reparatiefase worden altijd iets meer vezels opgebouwd dan er waren afgebroken. Zo is er sprake van spiergroei.

Om het groeiproces niet te verstoren, moet je nooit dezelfde spiergroep binnen 24-48 uur opnieuw trainen. Daarom is het zinloos elke dag een volledige work-out te doen. De beste resultaten behaal je door twee- tot driemaal per week aan krachttraining te doen, met minimaal een rustdag tussen de trainingssessies.

De grootste impuls tot spiergroei kun je geven door per spiergroep een krachtoefening te doen waarbij je zes tot twaalf keer een gewicht optrekt of wegduwt. Als je een set wil doen van twaalf herhalingen, dan moet het gewicht zo zwaar zijn dat de dertiende herhaling niet meer zal lukken.

In dat geval is er sprake van overload. Het lichaam krijgt dan een belasting te verduren waar het eigenlijk nog niet voor is uitgerust. Dat geeft een krachtige anabole (opbouwende) prikkel waardoor het lichaam in de dagen na de training extra spiermassa op gaat bouwen om de beweging de volgende keer wel aan te kunnen. Daardoor word je snel sterker en gespierder. Let op: Gewichtstoename betekent niet per se een stijging van het vetpercentage (als je spieren opbouwt)

Download online hormoontest

Probeer de hormonale work-out

Zoals beschreven is krachttraining in de sportschool dus de meest effectieve manier van trainen. Maar net als met alle andere leefstijlaanpassingen is het belangrijk dit nieuwe gedrag vol te houden op de lange termijn. Als je krachttraining niet leuk vindt om alleen te doen, dan is het een aanrader om met een trainingspartner te trainen om het gezelliger te maken. Bovendien kan de trainingspartner mentale en fysieke ondersteuning bieden bij de zwaardere gewichten die gebruikt moeten worden om het lichaam uit te dagen. Als je fitness nog steeds niet leuk vindt, dan zijn er natuurlijk andere manieren om te sporten.

Concepten zoals groepslessen, buitensport, bootcamp, crossfit, trojan workout en andere circuittrainingen zijn dan een goede tweede optie.

De 5 trainingsprincipes

  • Werk vooral met de basisoefeningen: Deadlift, Squat, Pull-Up, Bench Press en Lunge omdat hiermee een groot deel van de spiermassa gebruikt wordt.
  • Train met overload (nieuwe prikkel voor het lichaam) zodat de homeostase in het lichaam verstoord wordt en het lichaam beter wordt.
  • Neem 48 uur rust tussen 2 trainingen zodat het lichaam zich kan herstellen van de inspanning (en train niet teveel).
  • Doe 100% je best. Doe de oefeningen tot spierfalen. Let op: Zorg ervoor dat het trainingsvolume niet te groot is! De factoren fitheid, voeding, stress en slaap moeten in acht worden genomen om te bepalen hoe belastbaar je bent.
  • Varieer in oefeningen, sets, herhalingen, tempo, rust etc. Pas je schema elke 6-8 weken aan.(3)

Twee voorbeelden van fitness-schema’s

Hier tref je 2 hormoonfactor trainingsschema’s aan die je, als je 100% fit bent, eens uit kan proberen:

Reprange = aantal herhalingen binnen 1 set

Tempo = 1e cijfer uitstrekkend (excentrisch), 2e cijfer is rust aan het einde van het uitstrekken, 3e cijfer is terug naar begin van de oefening (concentrisch), 4e cijfer is rust bij begin van de oefening.

Kan een vrouw sporten tijdens een zwangerschap?

Tijdens de eerste twintig weken van de zwangerschap kun je de meeste sport- en trainingsvormen gewoon blijven doen. Daarna is het verstandig de grenzen qua belasting, elasticiteit en hartslag minder op te gaan zoeken vanwege alle lichamelijke en hormonale veranderingen (vooral meer bewegen en minder trainen). Vooral het hormoon relaxine dat steeds meer aangemaakt wordt hoe dichter je bij de bevalling komt maakt het risico op blessures groter zoals bekken instabiliteit.

Wat is het verschil tussen bewegen en trainen?

Trainen

Als we het hebben over trainen dan doen we dit om ergens beter in te worden. Het doel kan zijn om sterker, gespierder of sneller te worden, het uithoudings- en herstelvermogen te verbeteren,  of leniger te worden. Hiervoor moet het lichaam dus uitgedaagd worden.

Je gaat iets doen wat je eigenlijk maar net kunt halen of volhouden en als reactie hierop zal het lichaam hier beter in worden. Na de training heeft het lichaam wel herstel nodig. Dit herstel duurt na een zware training minstens twee dagen. Door dezelfde training te gaan toen terwijl het lichaam nog niet hersteld is, kan averechts werken.

Bewegen

Bij bewegen is het lang niet altijd het doel ergens beter in te worden. Denk daarbij aan een boswandeling of een mooie fietstocht. Als het lichaam hier aan gewend is dan zal er geen trainingseffect zijn. Toch is het erg goed om te bewegen. In de natuur zijn, je zinnen verzetten, en ontspanning zijn ontzettend belangrijk voor een optimale vitaliteit. Bewegen behoeft weinig herstel en kan dus dagelijks gedaan worden.

Als we het over trainen hebben is het belangrijk om te weten waarvoor je traint.

Ben je beginnend sporter?

Voordat je begint met sporten is het verstandig om langs de fysiotherapeut te gaan voor een controle van je lichaam. Laat je ook altijd goed begeleiden bij de eerste trainingen. Veel is nieuw voor je en heeft uitleg nodig. Heb je nog nooit gesport? Dan kan een core training ook handig zijn. Alles onder het mom van ‘beter voorkomen dan genezen’.

Deel de blog op:

Over de schrijver

Ir. Ralph Moorman is ingenieur levensmiddelentechnologie en specialist op het gebied van voeding en hormonen. Op de Wageningen Universiteit heeft hij veel geleerd over voeding en zich vervolgens verdiept in de relatie van voeding tot ons hormoonsysteem. Moorman zelf geeft leefstijladvies omtrent zijn vakgebied en werkt samen met endocrinologen en andere artsen om tot het beste resultaat te komen. Hij schreef 3 boeken over dit onderwerp en is daarnaast docent bij de opleiding Trainer Hormoonfactor.

hormonen in balans e-book

Gratis e-book!

Maar liefst 69 pagina's: + hormoon test + 18 lekkere recepten + 10 gezonde dagschema's (tevens aanmelding voor mijn nieuwsbrief).

Door mij aan te melden geef ik toestemming om mijn gegevens te verwerken zoals beschreven in onze privacy verklaring

Your data is safe with us

Abonneer
Laat het weten als er
3 Reacties
Nieuwste
Oudste
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties

Hoi Ralph, Zo fijn die terugkijk link. Ik kijk nog eens de webinar ‘gezond afvallen over bewegen’, stukje stelling beweging en training. Heb ik een vraag over, ben jij bekend met snelle en trage spiervezels? https://coachmefit.nl/kennisbank/sterke-spieren/type-langzame-en-type-ii-snelle-spiervezels/ Mijn man en ik hebben een iGene paspoort, daar kwam onder ander uit dat ik genetische belast met snelle spiervezels (type 2). Snel minder zuurstof in mijn spieren hebt. Mijn man heeft type 1 de trage. Hij kan ook langer volhouden om een lange trap te beklimmen, waarbij ik al halve wegen staat te puffen. Op grond van deze genen kun je waarschijnlijk extra… Lees verder »

Hoi Jolanda, hier heb ik zeker van gehoord. Sporten naar je erfelijke aanleg en focus op je spiervezeltype vind ik interessant voor ultra-fanatieke sporters en topsporters die alles uit zichzelf willen halen. Voor de gemiddelde persoon die aan de slag gaat in de sportschool vind ik deze test-informatie echter niet nodig en bovendien kom je er vaak vanzelf achter waar de talenten van de recreatieve sporter liggen. Bedankt voor je reactie!

gr Ralph Moorman

Wat een fijn artikel! Bedankt, Ralph!