Glycatie: Het gevaar van teveel suiker

Hoe voorkom je glycatie? Hét schadelijke effect van teveel suiker!

Wat is glycatie?

Glycatie (versuikering) is de reactie van een reducerende suiker (glucose en fructose bijvoorbeeld) met een eiwit (aminozuur, proteïne) of vet (lipide, vetzuur). Hierbij kunnen potentieel schadelijke stoffen (AGE’s, Advanced Glycation Endproducts) ontstaan en kunnen eiwitstructuren in het lichaam aangetast worden (beschadigingen).

Deze reactie tussen reducerende suikers en eiwitten kunnen in het lichaam plaatsvinden wanneer de bloedsuiker (te) hoog oploopt.

Wat is karamellisatie?

Bij karamellisatie wordt een tafelsuikermolecuul wat een glucose-fructose eenheid is met behulp van verhitting gesplitst in losse glucose- en fructosemoleculen (reducerende suikers). Na karamellisatie zijn deze moleculen beschikbaar om te reageren met een eiwit of vet en dus een Maillard-reactie (glycatie) aan te gaan.

Wat is de Maillaird-reactie?

De reactie kan dus ook buiten het lichaam plaatsvinden bij het bereiden van voedsel. In de levensmiddelenindustrie heet deze reactie ook wel de Maillard-reactie (bruinkleuring). De Maillard-reactie zorgt voor een lekkere geur, kleur, mondgevoel en smaak. De stoffen die bij dit proces vrijkomen kunnen echter schadelijk zijn voor onze gezondheid wanneer we deze teveel binnenkrijgen (1).

Hoe vaak wordt er niet bij de bereiding van levensmiddelen een suiker verhit in een omgeving van eiwitten en vetten. Denk maar aan het bakken van vlees, uien, aardappels (acrylamide), brood- en banket (koekjes), het blancheren van fruit en het branden van noten, koffie en chocolade…

Wanneer versuikerd je huid/ ogen?

Wanneer de bloedsuiker hoog is, is de kans op een reactie van een glucosemolecuul met een eiwit- of vetmolecuul het grootst. Dus als je voeding eet waarbij de bloedsuiker sterk stijgt, zal de meeste glycatie in het lichaam optreden. Dit effect wordt versterkt wanneer het lichaam niet goed in staat is de bloedsuiker te laten dalen zoals in het geval van insulineresistentie en diabetes.

Fructose heeft nog meer neiging om met eiwit te reageren dan glucose, dus fructose moet zeker niet vergeten worden. In ons lichaam zijn allerlei eiwitstructuren die kunnen versuikeren. Vooral bij diabetes zien we dit proces versneld plaatsvinden. De vaatwanden kunnen versuikeren waardoor er meer kans is op hart- en vaatziekten, eiwitten in de ogen versuikeren waardoor oogklachten kunnen ontstaan, zenuwbanen kunnen versuikeren waardoor onder andere neuropathie kan ontstaan, en nog veel meer.

Ook de huid bevat eiwitten zoals collageen, elastine en keratine die bij versuikering hun functie kunnen verliezen. Dit zorgt er onder andere voor dat de huid zijn elasticiteit verliest, slapper wordt en onrustiger wordt, pigmentvlekken vormt,  kortom sneller veroudert (2).

Wat ook opvallend is, is dat AGE’s de insulinereceptor aan kunnen tasten waardoor insulineresistentie kan ontstaan. Glycatie kan dus insulineresistent maken, terwijl de bloedsuiker sterker op kan lopen bij insulineresistentie. Dit is dus een vervelende spiraal waar je in terecht kunt komen. (3)

Download online hormoontest

Hoe schadelijk is glycatie?

Naar hoe schadelijk geglyceerde voeding is, welke effecten dit in het lichaam geeft en hoe we de hoeveelheid AGE-belasting kunnen verminderen wordt veel onderzoek gedaan (4). Uit voorzorg is het verstandig deze voeding te beperken. Een keer gebakken aardappelen zal het probleem niet zijn, maar tien jaar lang altijd gebakken aardappelen of juist gekookte zou best een verschil kunnen uitmaken. De Maillard-reactie is overigens niet hetzelfde als het verbranden van voedsel (zwartkleuren) waarbij polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s) ontstaan.

Is er een link met diabetes?

Er worden ook steeds meer aandoeningen en lichamelijke klachten gerelateerd aan suiker en het aantal gevallen van insulineresistentie en diabetes 2 neemt hand over hand toe. Bij instabiele bloedsuikers en insulineresistentie zien we in veel gevallen gewichtstoename ontstaan, door veranderend eetgedrag. Bij de diepe dips in de bloedsuiker die in het geval van insulineresistentie vaker ontstaan (hypoglycaemie), kunnen veel mensen zichzelf niet goed bedwingen en is de kans op overeten vergroot. Door dit aankomen wordt de insulineresistentie verergerd, terwijl de zoetkicks en suikerverslaving toenemen. Dit is een lastige negatieve spiraal waarin veel mensen zich momenteel bevinden. En dit is slechts 1 aspect. Bij insulineresistentie en het eten van veel suiker ontstaat er voor de bloedsuikerdip een flinke piek in de bloedsuiker. In deze piek is er een kans op het schadelijke proces glycatie!

Wat zijn de gevolgen?

Wat de gevolgen kunnen zijn bij het reageren van suiker met eiwit zijn het duidelijkst te zien bij diabetespatienten. Suikers kunnen met allerlei lichaamsstructuren reageren, want deze bevatten bijna allemaal eiwitten. Een aantal voorbeelden van de mogelijke gevolgen van (vergevorderde) glycatie (5):

• Versnelde veroudering van weefsels
• Meer kans op aderverkalking , trombose en hartziekten
• Verhoging ontstekingsactiviteit in het lichaam
• Verslechterde werking van zenuwen (link bij bijvoorbeeld Alzheimer)
• Schade aan ogen (bijvoorbeeld staar)
• Verhoging oxidatie in het lichaam
• Huidproblemen
• Gewrichtsklachten (en -ontstekingen)
• Verstopping haarvaatjes en verslechtering doorbloeding
• Mogelijk meer kans op het ontstaan van kanker

Hoe kan je suikerschade voorkomen?

5 tips:

1. Voorkom of verhelp insulineresistentie. Bij insulineresistentie loopt de bloedsuiker namelijk makkelijk te hoog op.
2. Eet voedsel dat de bloedsuiker maar langzaam laat stijgen. Hierbij is het dus belangrijk de snel opneembare suikers zoveel mogelijk te vermijden. Denk hierbij aan zoetsmakende levensmiddelen als koekjes, melkchocolade, kristalsuiker, frisdranken e.a. Traag opneembare ongeraffineerde koolhydraten kunnen nog wel in de voeding blijven, zoals zilvervliesrijst, aardappels, glutenvrije granen en peulvruchten. Een maat voor het bloedsuikerverstorende effect van voeding zijn de glycemische index en de glycemische lading. Een truc om de opnamesnelheid in het bloed te vertragen is het toevoegen van vet en vezels aan de maaltijd. Vet en vezels vertragen namelijk de maaglediging en is dus in dit geval gunstig.
3. Verhit voeding op een lage temperatuur voor minder Maillard-reactie. Ook het toevoegen van zuur aan bijvoorbeeld vis kan de vorming van AGE’s verminderen.
4. Gebruik supplementen: Bij diabetes type 2 wordt meestal het medicijn metformine gebruikt om de glycatieschade te beperken. Er zijn ook supplementen die glycatieschade wat tegengaan. Bekende stoffen hierbij zijn Alpha Lipoic Acid, carnosine, SAM-e en resveratrol. (6) (7)
5. Ook worden er allerlei huidproducten en cosmetica aangeboden die op huidniveau glycatie tegengaan. Symptoombestrijding zonder het aanpakken van de echte oorzaak vind ik minder interessant.